Çeşme’nin 20 km kuzey doğusunda yer alan kentte ele geçen bulgular bu yörede İlk Tunç Çağı’ndan bu yana yerleşimin olduğunu gösteriyor. İkinci Kolonileşme döneminde kent, Atina kralı Kadros soyundan gelen Knopos yönetimindeydi. Başlangıçta krallık ile yönetilen kent sonraları yine kral soyundan olan ancak halkın seçtiği Vasileuslar tarafından yönetildi. İon kentlerinin aralarında kurdukları Panionion dinsel ve siyasal birliğe katıldılar. Kent Payhagoras ile birlikte kısa süreli tiranlık dönemi yaşadı, bu dönemde üreterek dışarı sattığı değirmen taşları ile büyük önem kazandı.
Büyük İskender’le bağımsız oldu
Erythrai, Lidya ve daha sonra da Persler’in eline geçer. Pers boyunduruğuna karşı diğer İon kentleri gibi ayaklanmaya katılan kente, bütün İon kentleri ile birlikte MÖ 334’te İskender, bağımsızlığını kazandırır. İskender’in ölümünden sonra ortaya çıkan kargaşalar sonucu bir çok el değiştiren Erythrai, Pergamon (Bergama) Krallığı’nın eline geçer. MÖ 133’te ise Roma İmparatorluğu içinde özgür bir kent statüsü kazanır. Bu dönemde şarabı, keçileri, değirmen taşları ve kadın kahinleri Sibyl ile Herophile ile ün kazandı. MÖ 1.yüzyıl’da depremler, savaşlar ve Romalı komutanların yağmaları yüzünden büyük yıkıma uğrayan yöre, Bizans döneminde önemini yitirdi.
Antik tiyatro ve Athena Tapınağı
1366’da Türk egemenliğine girdikten sonra da Erythre, Rhtyrai, Lythri gibi değişik adlar alan yöre; 16.yüzyıl’dan sonra İlderen ve Ildırı adlarıyla anıldı. Şehirde 1963-1966 yılları arasında ilk önce MÖ 3. yüzyıl sonralarında yapıldığı sanılan Akropol’ün kuzey yamaçlarındaki antik tiyatro toprak altından çıkarıldı. Akropolün en yüksek düzlüğünde yapılan araştırmalarda da Athena tapınağına ait kalıntılar bulundu. Şehrin etrafının 5 km uzunluğunda surla çevrili olduğu anlaşıldı. Araştırmalarda akropolde MÖ 6. ve 7.yüzyıl’dan kalma çanak, çömlek, taş ve topraktan figürler bulundu. Turizm cenneti Çeşme’nin en özel ve gözden uzak antik yerleşimlerinden olan Erythrai, muhteşem manzarası ve büyüleyici çeşitlilikteki tarihi kalıntılarıyla, arkeoloji tutkunlarını ağırlamaya devam ediyor.
