İzmir’in merkezinde yer alan, bugün adeta tarihin kalın perdeleri ardında unutulmuş bir yapı; Cezayir Hanı. Bir dönem cezaevi olarak kullanılan bu han, hem ismiyle hem de yaşanmışlıklarıyla hala şehir hafızasında yer alıyor. İşte Cezayir Hanı’nın bilinmeyen tarihi ve günümüzde yerini alan yeni hali.
Eski ticaret noktası
Cezayir Hanı, Konak ilçesi Ahmetağa Mahallesi'nde, 855 Sokak No:40 adresinde yer alıyor. Hanın bulunduğu alan, 19. yüzyılın ortalarında iç limandan doldurularak kazanılmış bir zemin üzerine inşa edildi. Yapı, kare planlıydı; ortasında bir mescit bulunan avlu, etrafında ise kiralanabilir mekânlardan oluşuyordu. İki katlı olan hanın üst katı revaklıydı ve zamanla mahkûm koğuşlarına dönüştürüldü. 1855 yılına kadar ticaret için kullanılan han, bu tarihten sonra İzmir’in ilk hapishanesi olarak hizmet vermeye başladı. Bu dönüşüm, şehrin kalbinde adeta bir zindan atmosferi yarattı.
200 mahkum isyan çıkardı
16 Mart 1870 sabahı İzmir, tarihinin en gergin günlerinden birine uyandı. Yemiş Çarşısı'ndaki hapishanede yaklaşık 200 mahkûmun isyan ettiği haberleri halk arasında paniğe neden oldu. İsyan kanlı şekilde bastırıldı, sağ kalan mahkûmlar başka cezaevlerine gönderildi. Cezayir Hanı'nda gerçekleşen bu olay kent tarihinde cezaevi kimliğini akıllara daha da kazıdı.
Cezayir Hanı isminin kökeni konusunda iki farklı görüş belirtiliyor. Birincisi, halk arasında “ceza yeri” olarak anılmasının zamanla “Cezayir”e dönüşmesi. İkincisi ise, Cezayir’den getirilen kölelerin burada tutulduğu yönünde olduğu olarak biliniyor. Her iki iddia da hanın isminin tam olarak nereden geldiğine dair bir kanıt olarak kabul edilmemektedir.
Yeniden ticari nokta oldu
1880’li yıllarda yeni cezaevi inşa edilince, Cezayir Hanı yeniden ticari faaliyetlere açıldı. Ancak 1970 yılında çıkan büyük bir yangın sonucu tamamen yıkıldı. Yerine bugünkü iş hanı yapıldı. Bu bina bir dönem yanan hükümet konağının işlevini de geçici olarak üstlendi. Günümüzde ise İzmir Valiliği’nin bazı birimlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Cezayir Hanı'na ulaşım imkanları
Cezayir Hanı’nın günümüzdeki yeri oldukça merkezi konumdadır. Konak Meydanı'na yürüme mesafesinde bulunan yapı, İzmir Metro Konak Durağı’ndan sadece birkaç dakika uzaklıkta yer alıyor. Otobüsle ulaşmak isteyenler için Konak İskele veya 466 Şirinyer Aktarma Merkezi-Konak, 35 Ballıkuyu-Konak, Otogar-Konak ESHOT hatları ile Borsa durağında inerek ulaşabilirsiniz. Aracınızla gitmek isterseniz, 855 Sokak No:40 adresi navigasyona girerek rahatça ulaşım sağlayabilirsiniz.
