ASYA YAŞARİKİZ / İZ GAZETE - Avukma: Küçük Menderes Havzası’nda peksimet, patates gibi gıdaların elle karıştırarak yapıldığı bir yemek yapma biçimi.
Avukma kadınları: Birlikte çalışarak üretmenin keyfini anlayan kadınlar.
Avukma Kadın Kooperatifi: Yardımlaşmayı esas alan, sağlıklı yaşam kültürünü benimsemiş ve bu kültürün kadim mirasını yaşatmak için bir araya gelen üretici kadınların yarattığı kooperatif.
Avukma kadınları, bu ismi taşımanın gururunu yaşıyor. Çünkü onlar bir kitabın verdiği ilham sonucu şimdi bir aradalar. Üretiyorlar, doğanın döngüsünü üretimlerine katıp ondan ilham alıyorlar, kadının sadece ev içi üretimde değil toplumda görünürlüğünü kılıyorlar, coğrafya kaderdir demeyip farklı kültürlerdeki kadınlarla ortaklaşıyorlar, farklı iş kollarındaki kadınlara omuz veriyorlar, tozlu sandıklardan çıkan geleneksel dokuma kumaşları günümüz sofralarına getiriyorlar.
"ANNESİNİN KIZI"
Birlikte üretme kültürünü benimsemiş bu kadınlar, sandıktan el birliğiyle çıkan kadim öğretilerin kooperatifini kurarak adına Avukma Kadın Kooperatifi diyor.
Peki nasıl bir araya geldi bu kadınlar? Başlangıçta amaç kayıt altına almaktı. 2012 yılında Güler Sarıgöl Köymen’in ‘Annesinin kızı’ kitabıyla başladı her şey. Kitap geleneksel anne yemeklerini yani emeklerini kayıt altına almıştı. Ama o kitabın arasındaki Efe oyalı kitap ayracı, birlikte üretme fikrinin kıvılcımı oldu. Ev hanımlarının işlediği o Efe oyalı kitap ayraçlarının ardı arkası kesilmedi. Geleneksel olan ne varsa çıktı sandıktan. Önlükler, tutaçlar, kaşıklıklar, eldivenler, tahta kaşıklar… Böylece kadınlar üretim sürecinin her aşamasına dahil oldu ve birlikte olmanın keyfiyle 2015 yılının Mayıs ayında 10 öncü kadınla Avukma Kadın Kooperatifi doğdu.
ÜRETİYORLAR
Fikri Ege’den ilhamı doğanın soframıza getirdiklerinden alıyorlar. Kadınların kadim geleneklerine sahip çıkıp dokuma kumaşlardan ilham alarak ürünlerini modern dünyanın ihtiyaçlarına göre tasarlıyorlar.
DOĞANIN DÖNGÜSÜNÜ ÜRETİMLERİNA KATIP ONDAN İLHAM ALIYORLAR
Evdeki üretimi, kurumsal bir örgütlenmeyle sürdürülebilir yapan bu kadınlar hikayesi olan koleksiyonlar yaratıyorlar. Örneğin Ege’nin en karakteristik otlarından olan radikaya bayılıyorlar. Onun için bir koleksiyonları bile var. Radikadan bahsederken “Tüm ürünlerinde tasarımı temel alan kadınlar olarak bu bitkinin çiçeklerinin rengi, taç yapraklarının dizilimi, tohumlu hali ve yapraklarının şekli, tasarım konusunda bize ilham verdi. Radika Koleksiyonumuz, radikaya olan hayranlığımızın sonucu. Yaprakları, her baharda soframıza salata olarak geliyor. Çocukluk anılarımızın bir parçasını da radikanın tohumlanma döneminde top şeklindeki tüylerine üflemek oluşturuyor. ” diyen Avukma kadını Esra Kartal, Radika Koleksiyonunun Ege’nin doğasının ve mutfak kültürünün sofralarımıza yansıdığını söylüyor. Koleksiyondan sonra birçok insanın hayatında radikanın ne önemli olduğunu da fark ettiklerini anlayan Kartal ve tüm Avukma Kadınları, doğanın sofralarımıza gelmesini minnetle karşılıyor.
Bugüne kadar iki sergi açan Avukma Kadınları, sergilerle emeklerini paylaşıp ortak fikirleri olanlarla dostluk kuruyor.
FARKLI İŞ KOLLARINDAKİ KADINLARA OMUZ VERİYORLAR
Avukma kadınları, ilk sergilerini Yolda Derneği ile birlikte yaptı. Türkiye’de göçebe hayvancılık yapan Sarıkeçililer, Koçerler gibi toplumların doğa ve mera ilişkisine dikkat çekmek için, yirmi mera bitkisinin keçeden heykelini yaptılar. İlgi gören bu sergiyi Avukma kadını Güler Sarıgöl Köymen ve Esra Kartal hazırladı.
COĞRAFYA KADERDİR DEMEYİP FARKLI KÜLTÜRLERDEKİ KADINLARLA ORTAKLAŞIYORLAR
Bir metrekarelik keçeden örülen zemin üzerinde sergilenen bu çalışmada İspanya’nın Hervas kasabasındaki Lahsenea Kadın Kooperatifi ile çalıştılar. Dünyanın farklı yerlerinde aynı amaç için çalışan kadınlar olma halinin önemine değinen Esra Kartal farklı coğrafyadaki kadınlarla iletişimin bu yüzden çok önemli olduğuna dikkat çekiyor.
TOZLU SANDIKLARDAN ÇIKAN GELENEKSEL DOKUMA KUMAŞLARI SOFRALARIMIZA GETİRİYORLAR
Bir diğer serginin ilhamı ise büyükannelerimizin tozlu sandıklarından çıkan miras tutaçlar oldu. Sandık Hafızası verilen sergiyle 200 kadar tutaç modeli için araştırmalar yapıldı, tutaçlar yeniden düzenlenerek üretildi.
Avukma kadını Kartal sergilerle ilgili, emeği paylaşmanın yanı sıra kurulan dostluklara da dikkat çekerek şöyle diyor; “Her iki sergi de aslında emeğimizi paylaşmanın yanı sıra, ziyaret eden ve daha önce tanışmadığımız kişilerle ortak noktalarımızı konuşup dostluk kurmamızı sağlıyor. Bu nedenle sergi hazırlığı ne kadar zor olsa da sırf bunu yaşamak için bu iki konuda ve yeni konularda sergi hazırlamayı önemsiyoruz.”
Festivallere katılan ama bu konuda seçici davranan Avukma Kadın Kooperatifi için festivaller satış anlamı taşımıyor. “Her bir ürünün hikayesi üzerine konuşabileceğimiz, muhabbet ve ortak hayaller kurabileceğimiz insanlarla bir araya gelme anlamı taşıyor.” diyen Kartal, Avukma kadınlarının bir arada olup üretmenin önemini sevdiklerini söylüyor.
KADININ SADECE EV İÇİ ÜRETİMDE DEĞİL TOPLUMDA GÖRÜNÜRLÜĞÜNÜ KILIYORLAR
Kooperatif olarak, kadınların sosyal ve ekonomik olarak desteklenmesini, kadınların kendi hayatında yaşadığı alanda daha fazla söz sahibi olmasını önemseyen Avukma kadınları, diğer kadın kooperatifleriyle de dirsek temasında kalıyor.
Ödemiş, Urla, Mardin, Kuyucak Kadın Kooperatifi ile ortak üretim ve malzeme alışverişinde işbirlikleri kuran Avukma kadınları için diğer kooperatifler onların yol arkadaşları.
“Diğer kadın kooperatifleri ile çalışmamayı hayal bile edemiyoruz.” diyen Kartal, iş birliklerinin hem onları hem de çalıştıkları diğer kooperatifleri amaçlarına daha hızlı ulaştırdığına inanıyor.
Akdeniz Koruma Derneği’nin kadın balıkçılarla ilgili çalışmasına destek veren Avukma kadınları, Askıda Bez Çanta Koleksiyonu ile kadın balıkçılara destek veriyor. Foça Turizm Derneği için Foça’nın bitki örtüsünü konu alan bez çantalar yapan Avukma kadınları Ege’nin bitki örtüsünü anlatmak için de Bitki Koleksiyonu içinde üzerlik, kırkdamarotu ve adaçayının illüstrasyonlarının olduğu çantalar hazırlıyor.
KADİM GELENEK HAYATIMIZDA
Kadınların ev içi üretimini ekonomik sürece dahil ederek sürdürülebilir bir üretim yaratan Avukma kadınları, Küçük Menderes Havzası’ndan çıkan bir yemek yapma biçimini gururla taşıyarak birçoğumuzun büyükannesinden duyduğu kadim bilgiyi güncelleyerek günümüz evlerine getirdi.
Şimdi o tarih boyunca ayakta kalmayı başaran kadim gelenek, naif tasarımlarla, bazılarımızın evlerinde masamıza tutaç olarak, omuzlarımızda oyalı bez çantalar olarak, bitki desenleriyle yastık kılıfı olarak, kese olarak işleniyor ve el emeği göz nuru ürünler hayatımızın bir yerinde bizi yakalamaya devam ediyor.
