Her yıl havalar serinlemeye başladığında, ağaçlar yeşil yapraklarını sarı, turuncu, kırmızı ve kahverenginin sıcak tonlarına bürünüyor. Yapraklardaki renk değişimi, bitkilerin enerji yönetiminden savunma mekanizmalarına kadar birçok bilimsel süreci yansıtıyor. Sonbaharın bu büyülü dönüşümünün ardındaki sırları keşfetmek, doğayı daha yakından anlamamızı sağlıyor.
Yaprakların rengini, içerdikleri pigmentler belirler. Klorofil, bitkilerin fotosentez yapmasını sağlayan ve yeşil rengin kaynağı olan en önemli pigmenttir.
Bunun yanında karotenler turuncu, ksantofiller sarı, antosiyaninler ise kırmızı ve mor tonlarını oluşturur. İlkbahar ve yaz aylarında klorofil baskın olduğundan yapraklar yeşil görünür, ancak sonbaharda işler değişir.
Klorofilin terk edişi değişime yol açıyor
Sonbahar geldiğinde günler kısalır, sıcaklık düşer ve güneş ışığı azalır. Bu koşullar, bitkilerin fotosentez faaliyetini yavaşlatıyor. Klorofil üretimi durduğunda ise yapraklarda aslında hep var olan ama gizlenen renkler ortaya çıkarıyor. Sarı ve turuncu tonlar işte bu süreçte görünür hale geliyor.
Bazı ağaçlar kırmızıya çalan yapraklar üretiyor
Her yaprak sararmakla kalmaz; bazı ağaçlar, özellikle meşe ve akçaağaç, kırmızıya çalan yapraklar üretiyor. Bunun nedeni antosiyanin pigmentleri olarak ifade ediliyor.
Bu pigmentler, sonbaharda yapraklarda sıkışıp kalan şekerlerden üretiliyor. Soğuk ama güneşli günlerde antosiyanin üretimi artar ve yapraklar canlı kırmızı ile mora dönüşüyor.
Hava değişimi de etken
Sonbahar renklerinin yoğunluğu hava durumuna göre değişiyor. Güneşli gündüzler ve serin geceler, en canlı kırmızı ve turuncu tonların ortaya çıkmasını sağlıyor. Aşırı yağışlı, sıcak veya çok soğuk geçen sonbaharlarda ise renkler soluklaştırabiliyor.
Yapraklar neden dökülür?
Sonbaharın sonuna doğru ağaçlar, yapraklarını beslemeyi bırakıyor. Yaprak sapında özel bir hücre tabakası oluşur ve bu tabaka yaprağın dala tutunmasını engelliyor. Son aşamada rüzgârın etkisiyle ya da ağırlığına dayanamayarak yapraklar düşüyor. Bu süreç ağacı kışın dondurucu soğuğuna karşı koruyor.
