Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar köyünde yer alan Apollon Smintheus Kutsal Alanı’nda yürütülen 2025 yılı kazılarında, Roma dönemine ait hamam yapısında taban ve duvarlardan ısıtma sistemi ortaya çıkarıldı. Keşif, bugün modern rezidanslarda kullanılan yerden ısıtma teknolojisinin Romalılar tarafından 1700 yıl önce uygulandığını gösterdi.
1700 yıllık ısıtma sistemi
Kazıların bu yılki ayağı, kutsal alanın batısında yer alan “Batı Hamamı”nda yoğunlaştı. Çalışmalarda, sıcak banyo mekânı olan caldarium bölümünde hypocaust adı verilen yerden ısıtma sistemi tespit edildi. Bu sistemde, ocakta yakılan ateşin sıcak gazları zeminin altındaki boşlukta dolaşarak mekânı ısıtıyordu.
Kazı çalışmaları 3 ay önce başladı
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi ve kazı başkanı Prof. Dr. Davut Kaplan, 2025 kazılarının yaklaşık 3 ay önce başladığını belirtti. Kaplan, "Bu sene mutluyuz çünkü biz de Geleceğe Miras Projesinden pay alıyoruz artık. Tek sorun burada Türkiye’nin her yerinde olan işçi sorunu. Artık kırsal kesimde insan yok, herkes büyükşehirlerde yaşıyor, biz kırsalda çalışıyoruz, dolayısıyla işçi sayımız aslında az. İşçi alacak gücümüz var fakat işçi bulamıyoruz. Onun yerine mümkün olduğu kadar öğrenci kullanıyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Genç Gönüllü Sayfası’ndan kazımıza başvuran ve arazide gönüllü çalışmak isteyen öğrencilerden şuanda 18 öğrencimiz var bizimle çalışan. İçlerinde antropoloji öğrencileri var, mezunlar da dahil, restarotörler var, arkeologlar var, mimarlar var" diye konuştu.
"Isıtma sisteminin de atası"
Prof. Dr. Kaplan, Romalıların icadı olan ısıtmalı hamamların Hıristiyan Roma’dan İslam dünyasına ve günümüze kadar yıkanma kültürünün şekillenmesinde etkili olduğunu söyledi. Kaplan, “Romalıların insanlığa armağanlarından ve hizmetlerinden biri de kendi icatları olan ısıtılmış hamamlardır. Bu hamamlar Hıristiyan Roma’dan İslam dünyasına ve hatta günümüze yıkanma mekanlarının ve bu mekanları ısıtma sisteminin de atasıdır. Ziyaretçiler tarafından da izlenen bu sistem, en sık sorulardan birini oluşturur, O zaman da bunu nerden öğrendiler diye. Bu hamamlarda yürüme zemininin altında yaklaşık 80-90 santimetre yükseklikte boşluk (hypocaust) bulunur. Ayrıca bu sıcak mekanların duvardan da ısıtma sistemleri mevcut. Yani ocakta (külhanda) yanan yakıtın sıcak gazları önce zemin altında dolaşır sonra mekan duvarlarını da ısıtarak bacadan çıkar” dedi. Kazı ekibi, ilerleyen süreçte hamamın farklı bölümlerini, soğuk odaları, havuzlu salonları ve soyunma alanlarını da gün yüzüne çıkaracak.
Kazı işlemleri devam ediyor
Hamamda yerden ısıtma sistemi keşfettiklerini ve ilerleyen kazılarda ise çalışma sistemini net bir şekilde çözeceklerini vurgulayan Prof. Dr. Kaplan, "Şimdi sıcak mekanlarda çalışıyoruz. Yani hamamlarda ayağınızı bastığınız zaman yakacak kadar sıcak olan Caldarium mekanındayız ve burada alttan ısıtma sistemi var. Şimdilik çalışmalarda henüz bu noktadayız, dolguyu kaldırıyoruz, yavaş yavaş açığa çıkmaya başladı. İlerleyen haftalarda sanırım bütün ısıtma sitemleri ortaya çıkacak. Biz hamamın nasıl işlediğini ve hamamların kutsal alandaki gayesini daha net görebileceğiz" diye aktardı.
