İzmir’le özdeşleşen türküye ilham olan Çakırcalı (Çakıcı) Mehmet Efe, kendisi gibi zeybek olan babası Çakırcalı Ahmet Efe’nin zaptiye çavuşu Boşnak Hasan Çavuş tarafından öldürülmesine tepki olarak dağa çıkar. Yaklaşık 15 yıl süren zeybekliği sırasında çok sayıda çatışmaya girerek birçok hasmını öldürür. Bunlardan biri de vaktiyle aile dostu olan Kamalı Mustafa Efe’dir. Çakırcalı Mehmet Efe’nin kızanlarından birine Kamalı Mustafa’nın köyü Kışla’dan bir kız kaçırılacaktır. Zeybekler gece vakti yanlışlıkla Kamalı’nın eşini kaçırırlar. Durumu anlayan Çakırcalı Mehmet, kadını derhal geri gönderip Kamalı’dan özür dilese de iş, namus davasına dönüşür. Kamalı olayı öğrenince dağa çıkıp Çakırcalı Mehmet’in hasmı Köselioğlu Efe’nin çetesine katılır. Köselioğlu çetesini bir şölen sırasında pusuya düşüren Çakırcalı, Efe’yi öldürür, Kamalı ise bacağından yaralanmış olarak kurtulur.
Halk kahramanı oldu
Bundan sonra aralarındaki husumet iyice artan iki efe, kıyasıya bir mücadele içine girerler. Sonunda Birgi’de düzenlenen yemek davetine katılan Kamalı Zeybek, Çakırcalı Mehmet Efe’nin baskınına uğrayarak baş zeybeği Hacı Mustafa tarafından vurularak öldürülür. Uzun boylu, yakışıklı, mert bir efe olan Kamalı Zeybek’in ölümü üzerine çok ağıtlar yakılıp, türküler söylenir.
Çakıcı Mehmet Efe, hem Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde hem de Kurtuluş Savaşı sırasında, halkın yanında yer alarak zorba ağalara ve hükümetin baskıcı güçlerine karşı direnen bir kişilik. Adalet, eşitlik ve halkın hakkını koruma mücadelesi ile tanınmış olan Mehmet Efe, bu nedenle Ege Bölgesi’nin en sevilen ve saygı duyulan halk kahramanlarından biri durumuna geldi. Halkın sevgisini kazanan Çakıcı Efe, bir pusuya düşürülerek hayatını kaybetse de mücadelesi ve cesareti unutulmadı.
İlk satır hala tartışılıyor
Bu olaydan sonra, bir süre de olsa rakipsiz kalan Çakırcalı (Çakıcı) Efe için bölgede çok yaygın olarak söylenen aşağıdaki türkü yakılmıştır: “İzmir’in kavakları / Dökülür yaprakları / Bize de derler Çakıcı (Yâr fidan boylum) / Yıkarız konakları / Selvim senden uzun yok / Yaprağında düzüm yok / Kamalı da Zeybek vuruldu (Yâr fidan boylum) / Çakıcı’ya sözüm yok.”
Muzaffer Sarısözen tarafından derlenip notaya alınan türkü, 337 repertuar numarasıyla TRT arşivine kaydedildi. Türkünün ilk dizesi “İzmir’in kavakları” üzerine tartışmalar ise hala devam ediyor. Türkünün ilk söylenişinde bu bölümün, “Ödemiş kavakları” hatta “Birgi’nin kavakları” şeklinde söylendiğini öne sürenler de hayli çoktur.
