İzmir’in Karşıyaka ilçesine bağlı Yamanlar Mahallesi’nde yapılması planlanan ve yıllardır tartışmalara konu olan çöp tesisi projesi bir kez daha tartışılıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından Yamanlar Çöp Tesisi ile ilgili ÇED sürecinin yeniden başlatılması gündeme geldi. Konuyu değerlendiren Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP) Bilim Kurulu Üyesi Jeofizik Yüksek Mühendisi Erhan İçöz, bölgedeki temiz su kaynaklarının kirletilmesinden endişe duyduklarını söyledi. Çöp tesisi için halk sağlığını riske atmayacak bir yer bulunmasının önemine dikkat çeken İçöz, 2022 yılında konuyla ilgili bir çalıştay yaptıklarını da hatırlattı.
“Suların kirlenmesinden endişeliyiz”
İçöz, “2022 yılında yaptığımız Harmandalı Çalıştayı’nda Büyükşehir Belediyesi, TMMOB ve çeşitli STK’larla bir araya geldik ve çöp tesisi için uygun bir arayışına başladık. Ancak araya seçimler girince tüm bunlar unutuldu. Türkiye’de maalesef her şey seçimlere endeksli. Ayda bir kez bu konuyla ilgili toplanıyorduk, gayet güzel kararlar alıyorduk ancak hepsi kâğıt üzerinde kaldı. Biz EGEÇEP olarak bu konuda elimizi taşın altına koymaya hazırız. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mutlaka bizimle, sivil toplumla diyalog kurması gerekir. Yapılması gereken; İzmir Barosu, Tabip Odası, TMMOB, EGEÇEP’in de içinde olduğu bir ekip oluşturulması, bütün alternatiflerin teknik, hukuki ve sağlık açısından değerlendirilmesi, çevre halkının da itiraz etmeyeceği yerlerin belirlenmesidir. Yaklaşık 10-12 yıl önce ortaya atılan Yamanlar çöp tesisi yeniden gündeme getiriliyor. Yamanlar’ın altında birkaç tane güzel su kaynağı olduğu için proje kabul edilmemişti. Bu kaynakların kirlenmesinden endişe duyuyoruz. Halkı rahatsız etmeyecek, yeraltına sızıntı yapmayacak, yapılabilir, ulaşımı kolay ve halk ile barışık yerler bulunması gerekiyor. Böyle bir yeri hep birlikte bulabiliriz” ifadelerini kullandı.
“Sivil toplumun onayı olmadan altından kalkamazlar!”
Çöp tesisinin yeriyle ilgili Büyükşehir Belediyesi’nin mutlaka STK’lara ve ilgili kurumlara kulak vermesi gerektiğini ifade eden İçöz, “2022’de gerçekleştirdiğimiz çalıştayın ardından çok iyi çalışan bir ekip kurmuştuk. Bu ekiple ciddi anlamda yol almıştık. Ancak dediğim gibi araya seçimler girdi. Seçimlerin ardından ilgili birimin daire başkanı değişti. Defalarca aramamıza rağmen geri dönüş olmadı. İzmir Büyükşehir Belediyesi sivil topluma rağmen, sivil toplumun onayını almadan çöp meselesinin altından kalkamaz. Çalıştaydan çıkan sonuca göre katı atık mantığının da değişmesi gerekir. Katı atık depolama değil, bertaraf olması gerekir. Bu noktada yerinde ayrıştırma çok önemli. Ayrıştırma daha evlerde başlamalı, bununla ilgili eğitim verilmeli. Evde ayrıştırma olmadığı zaman çöpün kapasitesi artıyor ve sorunun altından kalkılması zorlaşıyor. Bunun pek çok ülkede örneği var. Hatta buna uymayanlara ceza veriliyor. Bunlar yapıldığı takdirde katı atık depolaması çok azalacak ve altından kalkılabilecek düzeye indirilecek. Bunlar yapılmadığı takdirde ise çöp sorunu milyon sene sonra yine karşımıza çıkar. Nüfus artıyor, nüfus arttıkça çöp de artıyor” dedi.
“Menderes’e çöp tesisi de riskli”
Büyükşehir Belediyesi’nin Menderes’te yapmayı planlandığı çöp tesisinin de riskler barındırdığının altını çizen İçöz, “İzmir Büyükşehir Belediyesi uzun bir süre Menderes’e kilitlendi. Menderes’in de bazı sakıncaları var. Bölgede zeytinlikler var. Üzerine kurulacağı arazinin toprağı geçirimli, dolayısıyla bir kirlilik oluştuğu zaman bu denize kadar ulaşır. Bahsettiğim toplantılarda bunları her zaman dile getirdik. 2022’den 2025’e kadar üç yıl kaybedildi. Bu üç yıl içinde eğer EGEÇEP’in önerisi doğrultusunda hareket edilseydi, şu anda bir başka yerde onayı alınmış ve projesi yapılmış bir çöp tesisimiz olurdu” diye konuştu.
“Harmandalı Depolama Tesisi taşınamaz”
31 Ekim tarihine kadar geçici izinle kullanılmaya devam eden Harmandalı Çöp Depolama Tesisi’nin durumunu da değerlendiren İçöz, “Halen Harmandalı’ya çöp dökülüyor. Harmandalı halkı isyan ediyor, belediyede ne yapalım yerimiz yok diyor. Harmandalı çöplüğü taşınamaz. Bazı insanlar haklı olarak bu çöplük buradan kaldırılsın diyor ancak bu mümkün değil. Orada 30 milyon ton atık var. Burası kapatılmalı ve rehabilite edilmeli. Harmandalı halkının içi rahat olsun. Burası patlamaz. Rehabilite edildiği takdirde koku da olmaz. Ek çöp dökülmediği sürece üzeri toprakla örtülerek orada durabilir. Çünkü taşınması mümkün değil” bilgisini verdi.
“Kentin farklı yerlerine tesisler kurulmalı”
TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şube Teknik Sorumlusu Selma Akdoğan ise, kentin farklı noktalarında çöp tesisi kurulması gerektiğini ifade ederek şunları söyledi: “Kent nüfusunun düzenli artışı ile birlikte atık miktarı da yükselmektedir. Dolayısıyla atık yönetiminin verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için toplanan atıkların ayrıştırılması, geri kazanımı, enerjiye dönüştürülmesi ve bertarafı planlı bir bütünlük içerisinde ele alınmalıdır. İlçe belediyelerince toplanan atıkların transferi için uygun mesafeler dikkate alınarak kentin farklı akslarında birden fazla atık değerlendirme tesisi hayata geçirilmelidir. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından alternatif tesislerin yer seçimine ve planlamasına yönelik çalışmaların sürdürüldüğü bilinmektedir. Torbalı, Menderes ve Yamanlar Bölgelerinde Katı Atık Değerlendirme ve Bertaraf Tesisleri çalışmaları yapılmış ancak izin süreçlerinin tamamlanamaması nedeni ile projeler hayata geçirilememiştir. Yamanlar Katı Atık Değerlendirme ve Bertaraf Tesisin yapılması konusu kent gündeminde tekrar yerini almıştır. Söz konusu proje ile ilgili olarak Şubemizin de içinde bulunduğu TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu Katı Atık Değerlendirme Tesisi Çalışma Grubu tarafından bir değerlendirme raporu yayınlanmış; uygun proses tasarımının gerçekleştirilmesi, inşaat, işletme ve kapatma aşamalarında çevresel açıdan gerekli mühendislik önlemlerinin alınması koşulu ile belirtilen alanda gerçekleştirilmesinde sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. Ancak yatırımın yapılabilmesi için alanın mevcut durumu, proje kapasitesi, proses tasarımı gibi unsurlar gözden geçirilerek ÇED süreci ve izinlerin tamamlanması gerekmektedir.
Yerleşim yerlerine uzaklık
Entegre katı atık tesisleri yer seçiminde coğrafi olarak; jeolojik yapı, hidrojeolojik, topoğrafik ve iklim koşullarının yanı sıra, çevresel olarak yerleşim yerlerine, doğal alanlara, su kaynaklarına uzaklık, gürültü, koku, toz etkileri gibi birçok etkenin yanı sıra ekonomik, teknik ve sosyal yönden birçok faktör değerlendirilmektedir. Ülkemizde birçok belediyenin ortak sorunu olan “katı atık tesisleri için uygun yer tahsisi” meselesi, çoğu zaman yerel düzeyde siyasi ve toplumsal tartışmalarla tıkanmaktadır. Bu nedenle, yer tahsislerinin merkezi idareye bağlı kuruluşlarca yapılması; teknik kriterlerin öncelikli olmasını ve sürecin daha hızlı işlemesini sağlayacaktır. Yeni kurulacak tesislerin çevresel etkilerini minimize etmek için koku kontrolü, atıksu arıtımı, gürültü kontrolü gibi önlemler alınmalıdır. Bertaraf işlemleri sonrası depolanacak atık miktarının minimum miktarda ve inert yapıda, üretilecek enerjinin ise maksimum düzeyde olması hedeflenmelidir. Bu tesislerin, gelecekteki nüfus ve atık miktarındaki artışlar dikkate alınarak, kapasite artışlarına izin verecek şekilde planlanmaları büyük önem taşımaktadır.”
Cemil Tugay ne demişti?
Öte yandan geçtiğimiz günlerde basın mensuplarıyla bir araya gelen İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Cemil Tugay, Yamanlar Çöp Tesisi ile ilgili olarak, “2015 yılında Yamanlar için İzmir Büyükşehir Belediyesi ÇED başvurusu yaptı ve bu süreç bir miktar ilerledi. ÇED süresince Devlet Su İşleri İzmir Büyükşehir Belediyesi’nden bir susuzlaştırma projesi yapmasını istedi. İzmir Büyükşehir Belediyesi bu raporu hazırlattığı zaman büyük zorluklar içerdiği anlaşıldı. Uzun yıllar boyunca çok noktadan suyu çekerek burada susuzlaştırma yapılacağı ve uzun, zahmetli ve masraflı olduğu anlaşıldı. Burada öngörülen alan belediyeye ait alanlar değil. Önemli ve yüksek maliyetli mülkiyetler var. Bu süreç, bu iki nedenden dolayı durdu” diyerek kamulaştırma ve kuyu sorununa dikkat çekmişti.
