ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'nin (NOAA), Uzay Hava Tahmin Merkezi, Güneş’teki aktif bölge AR4274’ten dün (Çarşamba) fırlayan M7.4 sınıfı bir güneş patlamasının, Dünya’ya doğru güçlü bir plazma bulutu (koronal kütle atımı) gönderdiğini duyurdu. Fırtınanın Perşembe akşamıyla Cuma sabahı arasında dünyaya ulaşması bekleniyor.
GÜNEŞ PATLAMASI DÜNYAYI NASIL ETKİLEYECEK?
Uyarılara göre, bu süreçte uydu ve iletişim altyapılarında geçici aksaklıklar, navigasyon hataları ve kısa süreli kesintiler gözlemlenebilir. Yetkililer, olası etkiler için sistemlerin yakından izlenmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını tavsiye ediyor.
İLETİŞİMDE AKSAMALAR OLACAK
Uzmanlara göre bu olay, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek radyo iletişimi, GPS sistemleri ve uydularda geçici aksamalar doğuracak. Aynı zamanda, yüksek voltajlı elektrik hatlarında kısa süreli dengesizlikler ortaya çıkarabilir.
Koronal kütle atımı (CME) olayında, Güneş’in dış katmanından devasa miktarda plazma ve manyetik alan uzaya fırlatılıyor. Bu bulut, Dünya’ya ulaştığında, manyetosferle etkileşerek elektrik akımları ve atmosferik dalgalanmalar yaratıyor.
G3 KATEGORİSİNDE
NOAA, söz konusu jeomanyetik fırtınayı 'G3 kategorisinde' sınıflandırdı. Bu seviye, doğrudan insan yaşamını tehdit etmese de uydu iletişimi, uçuş rotaları ve uzun menzilli haberleşme sistemlerini etkileyebilir.
Güneş fırtınaları, G1’den G5’e kadar 5 ana güç seviyesinde sınıflandırılır. Her seviye, Dünya’nın manyetik alanı ve teknolojik sistemler üzerindeki etkisine göre tanımlanır.
G1 – Hafif
Uydularda küçük yön sapmaları ve radyo sinyalinde kısa kesintiler yaşanabilir. Yüksek enlemlerde zayıf kutup ışıkları görülebilir. Elektrik şebekelerinde fark edilmesi zor, çok küçük dalgalanmalar oluşabilir.
G2 – Orta
Radyo iletişiminde ve GPS doğruluğunda hissedilir bozulmalar olabilir. Yüksek frekanslı haberleşme sistemlerinde kısa kesintiler yaşanabilir. Kutup ışıkları orta enlemlerde (örneğin Almanya, Kanada'nın güneyi) görülebilir.
G3 – Güçlü
Uyduların konum ve yön kontrolü zorlaşabilir; GPS sistemlerinde ciddi sapmalar olabilir. Elektrik iletim hatlarında kısa devre ve voltaj dengesizlikleri görülebilir. Kutup ışıkları beklenmedik kadar güneye kadar inebilir (örneğin Türkiye’nin kuzeyi).
G4 – Şiddetli
Geniş çaplı iletişim kesintileri, uçuş rotalarının değişmesi, radyo ve GPS arızaları yaşanabilir. Elektrik şebekeleri risk altındadır; bazı bölgelerde geçici kesintiler olabilir. Kutup ışıkları orta ve düşük enlemlerde bile gözlemlenebilir.
G5 – Aşırı
Küresel iletişim ve navigasyon sistemlerinde uzun süreli bozulmalar yaşanabilir. Elektrik altyapısında yaygın arızalar ve transformatör hasarları görülebilir. 1989 Quebec karartması bu seviyeye örnektir. Kutup ışıkları ekvatora yakın bölgelerde bile görülebilir.
Özetle; G1–G2 seviyeleri genellikle zararsız ve gözle görülmezken, G3’ten itibaren uydular, iletişim, GPS ve enerji altyapısı ciddi şekilde etkilenmeye başlar. G5 düzeyindeki bir fırtına ise küresel ölçekte teknolojik çöküş riski yaratabilir.
KÜRESEL ÇAĞRI
NOAA, son dönemde yaptığı açıklamalarda, güneş aktivitelerinin artışa geçtiğini ve bu sebepe uzay hava olaylarının düzenli izlenmesinin hayati önem taşıdığını belirtti.
Birçok ülkede havacılık ve enerji kurumları, olası etkileri en aza indirmek için acil durum ekiplerini hazır duruma getirildi. Bu fırtına, son birkaç ayın en güçlü jeomanyetik olayı olarak değerlendiriliyor.
Bilim insanları, bu fırtınayla birlikte kutup ışıklarının (aurora) olağandan daha geniş alanlarda (orta enlemlere kadar) görülebileceğini ön görülüyor. Ancak, Ay’ın güçlü parlaklığı bu nadir doğa olayının görünürlüğünü bir miktar azaltabilir.
