Ankara Tabip Odası, kırtasiye malzemelerinin yapımında giderek yayınlaşan fitalat, benzen, azo boyalar ve bazı ağır metallerin kullanımının, bu maddelerin yer aldığı araç ve gereçlere uzun süreli maruziyetin pek çok hastalığa ve sağlık sorununa davetiye çıkardığına işaret etti, ilgili kurumların bu ürünlerin mevzuata uygun olup olmadığını düzenli kontrol etmesi gerektiğini belirtti.
Odadan yapılan açıklamada, OECD’nin "Bir Bakışta Eğitim 2024" raporuna göre Türkiye'nin tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkeleri arasında bulunduğuna, Türkiye’de GSYH’nin yüzde 4,2’si eğitim kurumlarına harcanırken, OECD ülkeleri ortalamasının yüzde 4,9 olduğuna dikkat çekildi.
Açıklamada, "Eğitimdeki özelleştirmeci anlayış, gelir adaletsizliğine bağlı olarak dar gelirli haneler ile ekonomik durumu iyi haneler arasındaki makası açmakta, öğrenciler arasındaki eşitsizliği derinleştirmektedir. Üniforma, eşofman takımı, ayakkabı, ders kitapları, kırtasiye malzemeleri, diğer eğitim araç ve gereçlerinin yer aldığı ortalama okul alışverişi sepetinin tutarı asgari ücrete yaklaşmış durumdadır. Ne var ki, okul araç ve gereçleri ile kırtasiye ürünleri açısından tek sorun yüksek fiyatlar değildir" ifadelerine yer verildi.
Öğrencilerin eğitim ve öğretim hayatında kullandığı kırtasiye malzemelerinin mevzuata uygun şekilde, gerekli kalite standartlarına göre üretiminin, denetiminin ve kontrolünün yapılmasının halk ve çocuk sağlığı açısından önemli olduğu vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:
"Ülkemizdeki ekonomik kriz ve yüksek enflasyon ortamı çocukların eğitim ve öğretim hayatını olumsuz etkilemektedir. Ekonomi politikaları ve eğitim politikalarındaki piyasacı anlayış nedeniyle kamunun eğitime ayırdığı kaynak yetersiz kalırken, eğitimin finansmanında özel harcamaların payı artmaktadır. Kırtasiye malzemelerinin yapımında giderek yayınlaşan fitalat, benzen, azo boyalar ve bazı ağır metallerin kullanımı, bu maddelerin yer aldığı araç ve gereçlere uzun süreli maruziyet pek çok hastalığa ve sağlık sorununa davetiye çıkarmaktadır."
"Endokrin sistemine ve karaciğere zarar verir"
Toksik kimyasalların, ağır metallerin, kanserojen ve alerjen boyar maddelerin kullanıldığı ürünlerin çocuk sağlığını olumsuz etkilediği vurgulanan açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
"Fitalatlar, bazı malzemelerdeki boya ve kokuların uzun süreli muhafazasını sağlamak amacıyla kullanılan toksik kimyasallardır. El teması, tükürük ve ter yoluyla vücuda geçen fitalatlar endokrin sistemine ve karaciğere zarar verir. Sentetik elyafların renklendirilmesinde kullanılan azo boyar maddelerine uzun süreli temas bazı kanser türlerine ve karaciğer hastalıklarına yol açabileceği gibi mutajenik etkilere sebebiyet verebilir. Kırtasiye ve okul ürünlerinin bileşiminde sıkça kullanılan nikel, krom, kurşun, cıva, arsenik gibi ağır metallere uzun süreli maruziyet durumlarında bunların vücuttaki birikimi artar ve bazı kanser türlerinin görülmesine yol açabileceği gibi çeşitli nörolojik sorunlara da neden olabilir. Makas, pergel, zımba gibi eşyalarda korozyona karşı direncinin artırılmasında kullanılan nikel ve fitalatlar ciltte tahrişe ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Öğrencilerin en çok kullandığı çanta, beslenme çantası, kalem kutusu, matara, silgi, pastel boya ve suluboyalar içindeki kanserojen ve alerjen boyar maddeler, çeşitli toksik kimyasallar ve metaller, çocuk sağlığı açısından büyük risk faktörleridir. Bu maddelere uzun süreli temas durumunda biyoduyarlılık sınırı aşılacağından alerji, tahriş, egzama, hormon sisteminde sorunlar, üreme sisteminde bozukluk gibi sağlık sorunları tetiklenebilir. Çocuklarda sinir ve bağışıklık sistemi sorunlarına yol açabilir.
Plastik ürünlere dikkat
TMMOB Kimya Mühendisleri Odası tarafından da belirttiği üzere okul araç ve gereçlerinde azo boyar madde ve ağır metallerin kullanıldığı kokulu ve boyalı ürünlerden kaçınılmalıdır. Kırtasiye ürünlerinde TSE ve CE işaretlerinden en az biri olmalıdır. Çocukların sıkça kullanacağı ve gıda maddelerinin temas ediceği beslenme çantası ve suluk gibi araç ve gereçleri mümkünse plastik olmamalıdır.
Sağlık Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ve ilgili kurumlar okul araç ve gereçleri ile kırtasiye ürünlerinin üretim ve satış aşamalarında gerekli denetimlerini yapmalı, yurt içinde üretilen veya ithal edilen ürünlerin mevzuata uygun olup olmadığını düzenli kontrol etmelidir. Öğrencilerin ihtiyaç duyduğu tüm eğitim araç ve gereçleri öğrencilere ücretsiz ve nitelikli şekilde tedarik edilmelidir. Okullar açılırken kırtasiye ürün gruplarında KDV oranı yüzde 1’e indirilmelidir. Çocuklarımıza ve geleceğimize sahip çıkmak için yoksulluğu önleyici, koruyucu ve sosyal adaleti güçlendiren politikalar yürürlüğe konmalıdır. Okullarda ve tüm eğitim kurumlarında kalori değerleri hesaplanarak en az bir öğün sağlıklı ve ücretsiz yemek verilmelidir. Gelişme çağındaki bütün çocuklarımıza ücretsiz süt desteği sağlanmalıdır."
