TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi, eski Buca Cezaevi alanının bir bölümünü yapılaşmaya açmayı öngören imar planı değişikliği girişimine tepki göstererek, alanın kamusal niteliğinin korunması çağrısında bulundu. Oda, söz konusu girişimin yargı kararları, yürürlükteki planlar ve toplumsal hafızayla açık bir çelişki taşıdığını vurguladı.
PLAN DEĞİŞİKLİĞİ MECLİS GÜNDEMİNDE
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi gündemine, İller Bankası’nın talebi doğrultusunda, Buca Eski Cezaevi alanının bir bölümünü yapılaşmaya açmayı öngören bir imar planı değişikliği getirildi. TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi tarafından yapılan yazılı açıklama ile bu plan değişikliği girişiminin kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla gündeme taşındığı ifade edildi.
“BURASI SADECE BİR ARSA DEĞİL, KENTSEL HAFIZADIR”
Buca Cezaevi’nin yalnızca fiziksel bir alan olmadığı vurgulanan açıklamada, alanın toplumsal hafıza açısından taşıdığı önem şu sözlerle ifade edildi:
“Buca Cezaevi; fikirleri nedeniyle tutuklanmış çok sayıda politik mahkûmun ve ailelerinin hayatlarında insan hakları açısından kabul edilemez uygulamalara tanıklık etmiş, toplumsal hafızada derin izler bırakmış bir alandır. Böylesi bir alanın hiçbir tartışma yürütülmeden yıkılması ve bugün salt mülkiyet ve maliyet tartışmaları üzerinden ele alınması, kentsel hafızanın yok sayılmasıdır.”.
PLAN DEĞİŞİKLİĞİ GİRİŞİMİ VE GEREKÇE
İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi gündemine, İller Bankası’nın talebi doğrultusunda, Buca Eski Cezaevi alanının bir bölümünü yapılaşmaya açmayı öngören bir imar planı değişikliği getirilmiştir. Kamuoyunda ve meslek çevrelerinde ciddi kaygılara yol açan bu girişim, alanın geleceğine ilişkin daha önce alınmış yargı kararları, yürürlükteki planlar ve oluşmuş toplumsal duyarlılıkla açık bir çelişki içermektedir. Bu basın açıklaması, söz konusu plan değişikliği girişimi nedeniyle yapılmaktadır.
YIKIM SÜRECİ VE BELİRSİZLİKLER
Uzun yıllardır İzmir kamuoyunun gündeminde yer alan Buca Eski Cezaevi, 2022 yılı başında alelacele, hukuki dayanakları tartışmalı bir şekilde ve toplumsal mutabakat gözetilmeksizin yıkılmıştır. Yıkım sürecinde ve sonrasında alanın geleceğine ilişkin belirsizlikler giderilmemiş, kamuoyunun ve meslek örgütlerinin uyarıları dikkate alınmamıştır.
KENTSEL HAFIZA VE İNSAN HAKLARI BOYUTU
Unutulmamalıdır ki bu alan, yalnızca fiziksel bir mekân değildir. Buca Cezaevi; fikirleri nedeniyle tutuklanmış çok sayıda politik mahkûmun ve ailelerinin hayatlarında insan hakları açısından kabul edilemez uygulamalara tanıklık etmiş, toplumsal hafızada derin izler bırakmış bir alandır. Böylesi bir alanın hiçbir tartışma yürütülmeden yıkılması ve bugün salt mülkiyet ve maliyet tartışmaları üzerinden ele alınması, kentsel hafızanın yok sayılmasıdır.
YARGI KARARLARI VE KAMUSAL ALAN TALEBİ
Yıkım sonrası süreçte, alanın kamusal açık alan olarak değerlendirilmesi gerektiği yönünde güçlü bir toplumsal ve kurumsal irade ortaya çıkmış; bu doğrultuda açılan davalar sonucunda yüksek yoğunluklu yapılaşma öngören planlar yargı kararlarıyla iptal edilmiştir. Yargı kararları, alanın yapılaşmaya açılmasının şehircilik ilkeleri ve kamu yararıyla bağdaşmadığını açık biçimde ortaya koymuştur.
BELEDİYE PLAN KARARIYLA ÇELİŞEN YENİ GİRİŞİM
Bu süreçte İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından alanın tamamını kamusal alan olarak değerlendiren plan kararı, hem hukuki hem de toplumsal açıdan doğru ve yerinde bir karardır. Ancak gelinen aşamada, bu karardan vazgeçilerek, İller Bankası’nın talebi gerekçe gösterilerek, alanı yeniden yapılaşmaya açmayı öngören bir plan değişikliğinin gündeme getirilmesi, kurumsal iç tutarlılık ve kazanılmış yargı kararlarıyla açık bir çelişki oluşturmaktadır.
KAMU MÜLKİYETİ, KAMU YARARI VE RANT TARTIŞMASI
Kamu mülkiyetinde bulunan bir alanın, başka bir kamu kurumu tarafından kamusal hizmet amacıyla kullanılmasının söz konusu olduğu bir durumda; mülk sahibi kamu kurumunun bu kullanım için bedel talep etmesinin kamu yararıyla açıklanabilir hiçbir yönü bulunmamaktadır. Buna rağmen alanın ısrarla ekonomik bir değer ve rant unsuru olarak değerlendirilmesi kabul edilemezdir. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin de, oluşmuş güçlü toplumsal duyarlılığa, yargı kararlarına ve kendi plan kararına rağmen bu yaklaşımı kabullenmesi ya da sessiz kalması, kamu yararı açısından ciddi bir sorun teşkil etmektedir.
YAPILAŞMANIN KENT ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİ
Yaklaşık 80.000 m² büyüklüğündeki bu alanın yapılaşmaya açılması durumunda;
Buca ilçesinde hâlihazırda katlanılamaz düzeyde olan trafik yükü daha da artacak,
Yüksek yapı ve nüfus yoğunluğu altyapı sorunlarını derinleştirecek,
Kent parkı oluşturulabilecek nadir bir kamusal alan kalıcı biçimde kaybedilecek,
Deprem riski yüksek bir kentte toplanma ve geçici barınma alanı olarak kullanılabilecek kritik bir alan ortadan kalkacaktır.
KENT SUÇU UYARISI
Tüm bu nedenlerle, Buca Eski Cezaevi alanının yapılaşmaya açılması, İzmir’in kent suçu karnesine yeni ve ağır bir suçun eklenmesi anlamına gelecektir.
İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NE ÇAĞRI
TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi olarak;
İzmir Büyükşehir Belediyesi’ni, İller Bankası’nın talebi doğrultusunda alanı yapılaşmaya açmayı öngören plan değişikliği girişimini derhal geri çekmeye; yürürlükte bulunan ve alanın tamamını kamusal kullanım olarak tanımlayan plan kararına sahip çıkmaya davet ediyoruz.
KAMU KURUMLARINA VE KENTLİLERE ÇAĞRI
Tüm kamu kurumlarını kamusal sorumlulukla hareket etmeye, kentsel hafızayı, kamu yararını ve kent güvenliğini yok sayan yaklaşımları terk etmeye çağırıyoruz. Kamusal alanlardan yoksun bırakılan, olası bir depremde can güvenliğini sağlayacak alanlara erişimde ciddi sorunlar yaşayacak tüm kentlileri, meslek örgütlerini ve kurumları, bu alanın kamusal alan olarak kalması için açık ve net bir tutum almaya davet ediyoruz.
HUKUKİ MÜCADELE VURGUSU
Buca Eski Cezaevi alanında yürürlükte bulunan planlarda yer alan kamusal kullanım kararlarını kaldırarak alanı yapılaşmaya açmaya yönelik her türlü girişime karşı, mesleki ve kamusal sorumluluğumuz gereği tüm hukuki haklarımızı kullanacağımızı kamuoyuna saygıyla duyururuz.”
