Bu hafta döviz kurunda yaşanan sert artışlar gıdadan kitaba, sıfır araç ve ikinci el araçtan akaryakıt ve otobüs biletlerine kadar pek çok üründe yeni zamlara neden oldu.
Seçimlerin ilk turunun olduğu 14 Mayıs'ta 19,60 seviyesinde olan dolar kuru, bu hafta itibarıyla 23,5 seviyesini aştı; Euro/TL ise 25,5’i aşarak rekor kırdı.
Vatandaşın bu hafta itibarıyla hissettiği ilk kur zammı ise otomobil fiyatlarında meydana geldi. Bazı markalar kurdaki sert artış sonrası fiyatlarını artırmaya başlarken, birçoğu ise yeni liste fiyatlarını en geç gelecek hafta yayınlayacak.
Gıda perakendecileri, vatandaşın tepkisini çekmemek için gelen zamları bir anda yansıtmak yerine temmuz sonuna kadar peyderpey yansıtacağını söylerken, yeni basılacak kitaplara gelecek zam oranı da netleşti.
Sıfır araca yüzde 12 zam
Motorlu Araç Satıcıları Federasyonu (MASFED) Genel Başkanı Aydın Erkoç, “Türkiye'deki araçların yüzde 80'i ithal olduğu için, maalesef kurun yükselmesi ister istemez fiyatları yükseltecektir. Aracın yurt dışı fiyatı yükseliyor, Türkiye'ye geldiğinde de ÖTV ve KDV de bu oranda alınıyor. Dolayısıyla bu durum araç fiyatlarının yükselmesine sebep olacaktır” dedi.
“Şu anda bazı markalar kurun haricinde de araçlara yüzde 5 bandında bir artış getirdi” diyen Erkoç, “Sıfır araç fiyatları yükseldiğinde ikinci el fiyatları da yükseliyor” diye konuştu.
İstanbul Motorlu Araç Satıcıları Derneği (İMAS) Başkanı Hayrettin Ertemel’in yaptığı değerlendirmeye göre ise, kurdaki sert artış sonrası bu hafta itibarıyla birçok marka araç fiyatlarını yüzde 7 ila yüzde 12 aralığında artırdı.
Ertemel, “Seçimler öncesinde de arz talep dengesizliğinden dolayı zamlar oluyordu. Çünkü arzda bir sıkıntı olmasına rağmen insanlar otomobili yatırım aracı gördüğü için talep artıyor. İşi bu olmadığı halde oto alım-satımı yapanlar da bu artışta etkili olmuştu. Fiyatlarda bir haftadır yaşanan artış ise kur kaynaklı” dedi.
İkinci el araçta ‘anormal artış’ beklentisi
Küresel bir otomobil firmasının Türkiye genel müdürü ise, kurdaki artışın etkisiyle yedek parça fiyatlarına dün itibarıyla yüzde 12 oranında zam geldiğini, kendi gruplarındaki araçların ise gelecek hafta pazartesinden itibaren yüzde 6 oranında zamlanacağını dile getirdi.
“Kur arttıkça otomobil fiyatları da artmaya devam edecek” diyen yetkili, sıfır araçlardaki fiyat artışlarının ikinci el araç fiyatlarını da ‘anormal derecede artıracağını’ şu sözlerle anlattı:
“Taşıt kredilerindeki kısıtlamanın sürmesi halinde ikinci el piyasasına da yeterince araç verilemeyecek. Şirketler araçlarını yenileyemeyecek, krediyle dönen Rent A Car firmaları artık süresi dolan arabalarını ikinci ele sunup yeni arabalar alamayacaklar. Dolayısıyla ikinci el otomobil sayısı düşecek. Otomobil artık bir yatırım aracı olarak görüldüğü için talep de artmaya devam edecek ve ikinci el fiyatları anormal derecede artacak.
Arz talep dengesindeki bu bozukluğun 2024 sonuna kadar devam etmesini bekliyorum. Bunun durdurulması için enflasyonun dizginlenmesi lazım, o da mümkün görünmüyor.”
Dolar fırladı, kağıda dövizle peşin ödeme istendi
Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, çarşamba günü dolar kurunun günlük yüzde 7’lik yukarı hareketle 21,5’i aşması sonrası kağıt fiyatlarının ciddi şekilde arttığını; sektörde vadeli verilen ürünün, TL yerine döviz cinsinden peşin istenmeye başladığını söyledi.
“Kurdaki sert artışın yaşandığı gün 24 sayfalık 5 bin adet çocuk kitabını bastırıyordum. 37 bin TL’ye anlaştığımız bu basımın maliyeti bir anda 42 bin TL’ye çıktı” diyen Kocatürk, “Kağıt fiyatları o günkü kurla hesaplanıyor. Kurdaki artış kadar kağıdın fiyatı da arttı ve kağıtçılar hem vadeli verdikleri ürünü peşin, hem de TL yerine döviz cinsinden istediler” dedi.
Yeni basılacak kitaplara en az yüzde 10 zam
Kurdaki artışın yayıncılık sektöründeki tüm maliyetleri artırdığını, dolayısıyla kitaplara da bu artışların yansıtılacağını aktaran Kocatürk, “Eski baskılar değil ama yeni basılacak kitaplara bu maliyetler yansıtılacaktır. Gelecek zam yüzde 10’dan az olmaz. Ancak umarım kurdaki artış burada durur, çünkü yine artacak korkusu herkesi tedirgin ediyor” diye konuştu.
Marketteki fiyatlar temmuz sonuna kadar kademeli artacak
Gıda Perakendecileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi ise, kur zammı nedeniyle marketlere yeni fiyat listesi gelmeye başladı ancak bu zamlar kademeli bir şekilde temmuz sonuna kadar raflara yansıyacağını açıkladı.
“Doların bir günde yüzde 7 birden artması şok bir artış ancak gelen zamları bir anda yansıtma şansımız yok” diyen Tüfekçi, “Müşterilerimizden tepki görüyoruz. Rekabet de var. Beyaz et gibi taze ürünlerde stok yapılamadığı için haftalık fiyat değişimini yansıtmak zorundayız. Fazla stok olan ürünlerde ise yumuşak geçişle yansıtacağız bu zamları” dedi.
Kur zammı nedeniyle ilk zamlanacak ürünlerden birinin su olduğunu ifade eden Tüfekçi, şöyle devam etti:
“Suyun en büyük maliyet kalemi lojistik. Kur artışı nedeniyle artan yakıt fiyatlarının ve artan ambalaj maliyetlerinin ilk etkileyeceği ürünlerden biri de su olacak. Bunu ilk etapta kola ve diğer içecekler takip edecektir.”
Ek bayram seferlerine de zam göründü
Dolar kurundaki sert artış sonrası bugün itibarıyla benzinin litre fiyatına 2,70 lira, motorinin litre fiyatına ise 1,37 lira zam geldi ve zamlı fiyatlar bugün itibarıyla pompaya yansıdı.
Türkiye Otobüsçüler Federasyonu (TOFED) Genel Başkanı Birol Özcan, Kurban Bayramı tatili için yapılacak otobüs seferlerinin biletlerinin satıldığını söyledi ancak akaryakıta gelen dolar zammının sürmesi halinde ek sefer biletlerinin artabileceğine işaret etti.
Ek seferler için bakanlığa dün itibarıyla yazı ilettiklerini belirten Özcan, “Son gelen 2 liralık büyük artış yeni bir zamma neden olmadı. Bilet alanlara şimdilik zam yok. Ancak yeni bir zam gelir de mazot 25-30 liraya çıkarsa ek sefer biletleri de artacaktır” diye konuştu.
Bu geceki zamla birlikte benzinin litre fiyatı yaklaşık olarak İstanbul'da 23,99 TL'ye, Ankara'da 24,35 TL'ye, İzmir'de 24,38 TL'ye yükselmiş; motorinin litre fiyatı ise yaklaşık olarak İstanbul'da 22,11 TL'ye, Ankara'da 22,50 TL'ye, İzmir'de 22,52 TL'ye çıkmıştı. (SÖZCÜ- GAMZE BAL)
