İZ GAZETE- İz Web TV'de yayınlanan 'Özgür Coşkun ile Sektör'ün konuğu iktisatçı Ayhan Bülent Toptaş, soruları cevapladı.
Ayhan Bülent Toptaş, "Ekonomi çok dominant bir şey, siyasal hayatı, gündelik yaşamı sürekli etkileyen ve dış faktörlerden sürekli etkilenen bir olgu. 1990'da Sovyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra bir globilizasyon süreci başladı. Bunlara baktıkça teknoloji gelişmelerde çok önemli sıçramalar oldu. Her şey birbirine çok yapışık hale geldi. Dünya biraz da karmaşık ve risklerin çeşitlendiği değişik bir platform haline dönüştü ve krizlerin yönetilmesi daha zor bir hale geldi. Böyle bir dünyada, daha karmaşık ve kamu yönetimin zorlaştığı bir süreçte yaşıyoruz" dedi.
'2020 ZOR BİR YIL'
2020 yılını genel bir şekilde değerlendiren Ayhan Bülent Toptaş, "2020 yılı zor bir yıl, bir anda İran'ın komutanlarından birine bir suikast düzenlendi, altın fiyatları petrol fiyatları çıktı. Bu konu yatıșır gibi olunca Çin'de virüs olduğunu duyduk ama ciddiye almadık. Ocak ayında Elazığ depremi oldu, yüzlerce vatandaş yaralandı, maddi hasarlar oluştu. Süreç öyle mi yönetilir, deprem vergileri nerede diyenler oldu. Daha sonra Suriye ve Rusya'yla bir gerginliğimiz çıktı. Yine piyasalarda kriz hali hakim oldu. Bu salgın başlamadan önce dünyanın içinde ekonomik sorunlar zaten vardı. 2019 yılında merkez bankası faiz indiriyordu ve dünyada çok fazla borçlanma vardı. Ama Lübnan krizi, yani Lübnan'ın çıkıp borçlarımız ödeyemiyoruz demesi bir işaret fişeğiydi. Dünya ekonomisinin patlak verdiğini böyle gördük. Petrol fiyatlarında bir düşme meydanı geldi. Bir in çık olayı vardı. Şimdi ise bu durumdayız, dünya ekonomisi ve Türkiye ekonomisi bir süreçten geçiyor. Ama baktığımızda dünya ekonomisi daha zorlu bir süreç geçiriyor. Bir taraftan ülkeler sağlık tedbiri almaya çalışıyor. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupayla bağlantısını kesti. Herkes farklı şeyler yapmaya başladı, ülkeler bireysel davranmaya başladı. Bu da önemli bir șoktu. Bu krizde de işbirliğinin olmadığını böyle gördük" dedi.
'HİÇ BEKLENMEYECEK DÜŞMELER VAR'
Toptaş, "Dünya borsalarına baktığımızda hiç beklenmeyecek düşmeler var. Rekorların kırıldığını ve oynaklıkların yaşandığını görüyoruz. Panik ve kriz havası Türkiye'ye de yansıdı. Bu sanki bir depremin habercisi gibi. Yılbaşında dolar 5.5 civarindayken şimdi 6.50. Vatandaşlar aşamalı olarak içe kapanmaya başladı. Bunu biraz doğal karşılamak gerekiyor. Burad liderlik, ekonomi yönetimi, doğru liderlik, güven ve yön göstermek çok önemli. Yöneticilerin çok dikkatli olması ve tutarlı karar vermesi gerekiyor. Aynı şekilde takipçilerin de iş birliği içerisinde olması gerekir" dedi.
'CEPHANE TÜKETME NOKTASINA GELDİK'
Başlangıçta büyük bir iş birliği görülmediği ifade eden Toptaş, " Mart başında finans ve maliye bakanlarının toplantısını konferans üzerinden yaptığını görmüştük ama bu da ses getirmedi. Dünyada biz bunu hallederiz gibi açıklamalar da görmüştük. Avrupayla baktığımız zaman faiz oranı eksilerde, onlar zaten indirdi. Dediğim gibi iktisatçıların faiz indirimi, dünya ekonomisinin kendi üzerinden kaynaklı sıkışıklıkları zaten vardı. Şu an biraz cephane tüketme noktasına geldik. Belki mali politikalarına ihtiyaç vardır diye düşündük. Ve sonunda ABD 850 milyar dolarlık bir paket açıkladı, bunlar çok büyük paralar. İspanya'dan, Fransa'dan da değişik paketler geldi. Ülkeler değişik önlemler aldı. Salgın baskın olduğu için, sağlık sektörüne bir önem gösterildi.
Kısa süreli çalışmaların desteklendiğini gördük.
Ekonomi darbe alan sektörlere destek geldi, kamu alacaklarının ertelenmesi, işsizlik sigortasının kapsamının genişletilmesi, işsiz kalanların konut kredisi ödemesinin ertelenmesi gibi hareketler gördük" diye konuştu.
'AÇIKLANAN MİKTAR DÜŞÜK'
Dün açıklanan 100 milyar liralık set hakkında değerlendirme yapan Toptaş, "Pakette ilk dikkatimi çeken şey açıklanan miktarın düşük olmasıydı. Ayrıca pakette çelişkili maddeler söz konusu. Mesela konaklama vergisi kasım ayına kadar uygulanmayacak deniliyor, bir ekonomist gözüyle baktığımda zaten karantina var, diğer yandan, iç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranı yüzde 18’den yüzde 1’e indirilecek, insanlar evde olduğu için burada da biraz çelişkili bir durum görüyoruz. Diğer yandan Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığınının belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılacak. Bu çok büyük bir para değil" dedi.
'İSİ EHLİNE VERMEZSEN KIYAMETİ BEKLE'
Toptaş, "Parayı çok dikkatli kullanan, çok sorumlu harcamaların yapılması gerek. Mesela ülkemizde liyakatta çok eleştiri var, siz doğru insanları doğru işe getirirsiniz, çok tasarruf edebilirsiniz. İşi ehline vermediğin zaman kıyameti bekle diye bir cümle var ki, bu durum zaten kriz sebebi. Harcamaların doğru yapılması çok önemli" diye konuştu.
'BU BİR SORUN'
Karantinanın ve gündelik yaşamın durmasının ekonomik alanı kısıtlandığını ifade eden Toptaş, " Arz baskı altına giriyor. Hizmetler kesintiye uğruyor, bu çok önemli. Kafeler, restoranlar vs hepsi gitti. Mesela Kıbrıs Șehitler Caddesini ben daha önce hiç böyle görmedim.
Talep tarafında bir güvensizlik görüyoruz, sürekli bir stoklama söz konusu var. Eğitim, eğlence, turizm bitti. Bu da bir sorun. Tedarik zinciri hassaslaștı, dünyada hemen hemen her bölge etkilendi, güven problemi var. Tahminler var, ABD ekonomisi ilk çeyrekte yüzde sıfır büyümesi bekleniyor. Dünyada da yüzde 0.9 lik bir büyüme bekleniyor, nerdeyse 0. İlk çeyrekten sonra belki toparlanma bekleniyor, bu yıl yüzde en fazla 1.5" dedi.
'İZMİR EKONOMİSİ BUNDAN EN FAZLA ETKİLENECEK ŞEHİR'
Toptaş, "İzmir ekonomisi bundan en fazla etkilenecek şehir, iyi çalışılması gerekiyor. Yerel yöneticilere çok iş düşüyor. Bilinen politik figürlerinin İzmir için düşünmeye başlamaları bence önemli, hiç olmasa bile moral bakımından önemli" dedi.
'PANİK YAPMADAN ÖNLEM ALMALIYIZ'
Vatandaşın ne yapacağı hakkında konuşan Toptaș, "Tabii ki ihtiyatlı moda geldik, her şeyden önce sağlığımızı korumalıyız, önlemlere dikkat etmeliyiz. Panik yapmadan önlemlerimizi alabiliriz. Bu konuda özenli olmaya fayda var. Kendinize göre bir haftalık, on günlük stok yapılmalı, marketler yağmalanmamalı" dedi.
