Cengiz Aldemir/ANKARA - Her yıl 100 milyondan fazla hayvanın kullanıldığı deneylerde işkence görerek öldüğünü, bu deneylerde evcil hayvanlarında kullanıldığını belirten HDP İzmir Milletvekili Murat Çepni, Türkiye'de de bilimsel araştırmalar için hayvan deneylerine izin verildiğini anımsattı. Deneyler de kullanılan hayvanların, kayıtlı deney hayvanı üreticisinden alınması ve deneysel çalışma yapmak isteyen kuruluşların çalışma imi almak şartı bulunduğunu ve Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 2. Maddesinde kedi, köpek gibi evcil türlerin sokakta başıboş olanların aynı gerekçe ile deneylerde kullanılabileceği bilgisini paylaşan Çepni, belediyelerin korumasında olan ve sokaklarda başıboş yaşayan hayvanların da deney hayvanı olarak kullanıldığını vurguladı.
İZİNSİZ HER TÜRLÜ DENEY YAPILIYOR
Toplumda konuya ilişkin duyarlılığın arttığını, kamuoyu baskıları ile hayvan deneylerinde uyulması gerekli etik ilke ve standartların getirilmesi amacıyla ulusal ve uluslararası düzenlemeler çerçevesinde Türkiye’de 2014 yılında kurulan Hayvan Deneyleri Merkezî Etik Kurulu (HADMEK)’nu anımsatan Çepni, “Etik kurul izni olmadan hayvanlar üzerinde deney yapmak yasak olmasına karşın; bu konudaki denetim eksikliği nedeniyle hayvanlar üzerinden izin alınmadan, gelişi güzel bir şekilde yetkisiz kurumlarda, her türlü deney yapılmaktadır. Bazı kaynaklara göre, Türkiye'de 119 adet deney merkezi bulunmaktadır. Bu merkezler, çalışma izni alırken deneylerde kullanacakları türleri belirterek, bu türlerin bakım ve barınmasına uygun ortamı da sağlamak zorundadırlar. HADMEK'in 2018 - 2020 Yılları Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu Faaliyet Raporuna göre 2018 yılında 236 bin 297, 2019 yılında 213 bin 641 ve 2020 yılında 209 bin 212 hayvan deneylerde kullanılmıştır” bilgisini paylaştı.
DENEYLER BİLİMSEL DEĞİL EKONOMİK VE POLİTİK
Yıllar boyunca; hayvan haklarının korunması için yapılan çalışmaları anımsatan Çepni, Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesinde, hayvanlar üzerine yapılan fiziksel ya da psikolojik deneylerin hayvan hakları ihlali olduğunu, deneylerin çok az falda sağladığını vurgulayarak, “Hayvan araştırmaları bilimsel bir amaca değil, ekonomik ve politik bir amaca hizmet etmektedir. Asbestin insanlarda kansere neden olduğu belli olmuştu ama hayvan deneyleri asbestin tehlikelerini doğrulamadığından ABD' de asbest kullanımı yıllar boyu kurala bağlanmamıştır. Bunlar gibi yüzlerce örnek, insanlar ile hayvanlar arasındaki biyolojik farklılıklar nedeniyle hayvan deneylerinden çıkan sonuçların uygulamada sorunlu olduğunu ortaya koymaktadır.
HAYVANLAR ÜZERİNDE DENEYLER YASAKLANMALI
1970 yılından itibaren deneylerde hayvanları kullanmak yerine, hücre ve doku kültürleri, tahlil metotları, video kullanımı, bilgisayar metotları… gibi bilimsel ve kesin sonuç alıcı alternatif yöntemlerin kullanıldığına dikkat çeken Çepni, Avrupa' da birçok araştırma kurumunun, hayvanlar üzerindeki test ve deneyleri azalttığını bazılarında ise kaldırıldığını vurguladı. Mevcut düzenlemelerin, yeterli korumayı sağlayamadığını, Evrensel Hayvan Hakları Beyannamesi de dikkate alınarak, hayvanların hayatlarının da insan hayatı kadar değerli olduğunun altını çizen Çepni, deneylerde günümüz teknolojisinden yararlanılması, alternatif yöntemlerin kullanılması, hayvanlar üzerinde deney yapmanın kesin olarak yasaklanması için Hayvanları Koruma Kanunu'nda değişiklik yapılması ve para cezası uygulanmasını teklif etti.
Hayvanların; tıbbi ya da bilimsel amaçlar dâhil olmak üzere herhangi bir gerekçeyle teşhis, tedavi ve deneylerde kullanılmaması, bu amaçla ithalat ve ihracatının yasaklanması, deney yasağına aykırı davrananlara idari para cezası uygulanmasını da içeren bir kanun teklifi verdi.
