Ege’nin eşsiz doğal miraslarından biri olan Karaburun Yarımadası’ndaki tek doğal sulak alan olan İris Gölü, yıllardır süren kurutma girişimlerine rağmen yaşam mücadelesine devam ediyor. 2019’dan bu yana gölde gözlem, kayıt ve belgeleme çalışmaları yürüten Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi, gölün yeniden canlandığını duyurdu. Kuraklık döneminde Karareis Barajı’ndan bırakılan deşarj suyunun göle hayat verdiğini belirten yerel inisiyatifler, DSİ’nin bu süreci destekleyici adımlar atmasının İris Gölü’nün geleceği açısından hayati önemde olduğunu vurguladı.
İzmir Valiliği komisyon oluşturdu
2019 yılında gölün ekolojik karakterini olumsuz yönde etkileme riski taşıyan kurutma girişimi, basında geniş yer aldı. Bunun üzerine T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma (TVK) Bölge Komisyonu 20.12.2019 tarihinde toplanarak İris Gölü ile ilgili bir dizi karar aldı. 2020 yılında ise İzmir Valiliği Mahalli Çevre Kurulu, konunun uzmanlarından oluşan bir komisyon oluşturdu. 2019’dan 2025’e kadar geçen 6 yıl boyunca Karaburun Sivil İnisiyatifi ve Karaburun Yerel Fok Komitesi, gözlem, kayıt ve belgeleme çalışmalarını sürdürdü. Sulak Alan Envanterine işlenen İris Gölü için hazırlanan teknik rapor, tescil çalışmalarına ışık tutması amacıyla Mahalli Sulak Alan Komisyonu gündemine alınması talep edildi.
Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi’nin ortak açıklaması şu şekilde:
"Yarımadanın tek doğal sulak alanı olan İris Gölü’nde 16/19 Ağustos 2025 tarihlerinde yaptığımız gözlem çalışmalarında, Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu iletim hattından Çeşme’ye içme suyu bağlanmasıyla ilgili proje devam ederken Baraj deşarjları ile akıtılan suyun, yaşadığımız kuraklık döneminde İris Gölü’ne hayat verdiğine tanık olduk. Verilen su sayesinde kurumaya yüz tutan İris yeniden canlanmış, yaban hayatının barınacağı habitatlar güçlenmiş, göl yüzeyini kaplayan sazlıklar, hayıtlar yeniden yeşermiş, makilerin durumu umutlarımızı arttırmıştır.
Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu deşarj suyunun, sulak alan tescil çalışmaları süren İris Gölü’ne aralıklarla verilmesinin İris Gölü’nün yaşatılması için en uygun çözüm olacağı düşüncesiyle önerilerimiz ve 2025 yılında ilgili kurumlarla paylaştığımız İris Raporumuz DSİ yetkililerine iletilmiş ve önümüzdeki süreç içinde İris Gölü’nün kurumaması adına gerektiğinde su verilebilmesi için deşarj istasyonuna bir vana konulması ve suyun bir boru hattı ile ana yol altından İris Gölü’ne ulaşmasının sağlanmasının en doğru ve sağlıklı olduğu belirtilmiştir. Bugün, DSİ’nin baraj deşarj suyunu boşaltmak için açtığı kanallar ile geçmişte İris’in suyunu boşaltmak için açılan kanalların bağlandığı vadi aynıdır. Yapılması gereken baraj deşarj suyunun her iki yönede verilmesini sağlanmak ve İris’e can suyu olmaktır.
Ülkemizde pek çok tatlı su gölünün kuruduğu bu dönemde, İris vb. küçük göllerin varlığını sürdürmesi hem bölgemiz hem de yaban hayatı açısından büyük önem taşımaktadır. İris Gölü ve çevresi önemli kuş türlerinin üreme, konaklama ve barınma alanıdır. İnsan yaşamı, doğal hayatın korunması ile güçlenir. Doğal alanların korunması sağlıklı ve dengeli bir yaşam adına işlev taşır.
Önümüzdeki süreçte İris Gölü’nün yeniden canlanması DSİ’nin can suyu sağlama yönündeki kararı ve uygulaması ile önem kazanacaktır. Bu durum, İris’e insan eliyle geçmişte yapılmış olan suçların bir daha yaşanmaması adına önemli işlev görecektir.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlüğü tarafından sulak alan tescili çalışmaları kapsamında izleme ve belgeleme süreci devam eden İris Gölü’nün kuruyan göllerimizden biri olmaması için Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu’ndan akıtılan deşarj suyunun bir program dahilinde İris Gölü’ne verilmesi için DSİ tarafından gerekli adımların atılacağına inanıyoruz."