Çocukların, kütüphane hizmetlerinden mahrum büyüdüğü söylenen raporda, eğitimde eşitsizliğin anayasal ihlal olduğu vurgulandı
Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkan Yardımcısı Aydın İleri Dünya Çocuk Hakları Günü’nde, Türkiye’de çocuk kütüphanelerinin durumu üzerine hazırladığı raporu yayınladı. Raporda Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kurumların çocuklara hizmet veren çocuk ve okul kütüphaneleri değerlendirildi. Yayınlanan raporda çocukların kütüphane hakkı üzerine değerlendirme ve analizlere yer verildi.
Raporun başlangıcında ‘Nitelikli Çocuk ve Okul Kütüphanesi Hizmeti Almak Çocukların Hakkıdır!’ denilerek, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün kütüphaneler organizasyonunda çocuklara hizmet veren 50, gençlere ve çocuklara hizmet veren 4, bebeklere ve çocuklara hizmet veren 1, toplamda 55 tane çocuk temalı bağımsız yapıda özel hizmet sunan kütüphane bulunduğu, 55 kütüphanenin 8'inin geçici kapalı olduğu, açık olan 47 kütüphanenin ise ülkemizin 35 ilinde hizmet verdiği, 47 ilde ise Kültür ve Turizm Bakanlığı kütüphaneler organizasyonuna bağlı bağımsız çocuk kütüphanesi bulunmadığı bilgisi paylaşıldı.
İL DAĞILIMI
TÜİK 2018 yılı verilerine göre Türkiye’de çocuk nüfusunun 22 milyon 920 bin 422 olduğunu, Birleşmiş Milletler tanımına göre 0-17 yaş grubunu içeren çocuk nüfusu toplam nüfusa oranının %28 olduğunu belirten Aydın İleri, açık olduğu beyan edilen kütüphanelerin illere göre dağılımını şöyle belirtti: “Adana 3, Ağrı 1, Aksaray 1, Ankara 1, Aydın, Balıkesir 2, Bursa 1, Çorum 2, Diyarbakır 1, Elazığ 1, Erzincan 1, Erzurum 1, Eskişehir 1, Giresun 1, Hatay, Isparta 1, İstanbul 4, İzmir 2, Kahramanmaraş 1, Karaman 1, Kars 1, Kilis 1, Kocaeli 1, Konya 1, Kütahya 1, Manisa 2, Mersin 1, Muğla 1, Muş 1, Samsun, Siirt, Sivas 3, Tokat 1, Trabzon 1, Uşak 1” Geçici Kapalı olan kütüphanelerin illere göre dağılımı ise, “Ankara1, Burdur 1, Edirne 1, İstanbul 1, Kayseri 1, Uşak 1, Mersin 1, Manisa 1”.
ALARM VERİYOR
Raporda, çocuk nüfusunun en çok yaşadığı büyükşehirlerdeki çocuk kütüphane rakamlarının alarm verecek düzeyde olduğu belirtilerek, çocuk nüfusu 3 milyon 960 bin 458 ile en çok çocuğun yaşadığı İstanbul’da, çocukların İstanbul il nüfusuna oranı %26,75 olmasına rağmen çocuk kütüphanesi sayısının 4 olduğu ifade edildi. Ankara’da çocuk nüfusunun 1 milyon 372 bin 93 ile Ankara il nüfusuna oranı %25,66 iken çocukların en çok yaşadığı ikinci şehir olan başkent Ankara'da çocuk kütüphane sayısı 1, İzmir’de ise çocuk nüfusu 968 bin 155 ile İzmir il nüfusuna oranı %22,92 iken çocukların en çok yaşadığı üçüncü şehir olan İzmir'de çocuk kütüphane sayısı 2 olduğu belirtildi.
PERSONEL EĞİTİMSİZ
Öte yandan raporda çocuk kütüphanelerinde çalışan personelin kütüphanecilik ve uzmanlık gerektiren eğitimleri olmadığını belirten Aydın İleri, çocuk kütüphanelerinin genelinde kütüphanecilik/bilgi ve belge yönetimi eğitimi almış personel çalışmadığını ifade etti. Ayrıca, son 5 yılda çocuk kütüphanelerinde fiziksel ve koleksiyon iyileştirmeler, yenilemeler ve çalıştayların yapıldığını, personelin eğitilmesi olumlu olmakla beraber yetersiz kaldığını belirten İleri, çocuk kütüphaneleri için daha verimli çalışmalar yapılmasının Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan beklendiğini belirtti.
Aydın İleri, raporun son kısmında çocuk kütüphanelerinin yanı sıra benzer hizmeti okullarda alması gereken çocukların, MEB’e bağlı okullarda kütüphane hizmeti alamadığı konusuna da yer verdi. Okul öncesinden liseye kadar olan eğitim yaşamlarında çocukların kütüphane hizmetinden yoksun olarak büyüdüğü açıklandı. Milli Eğitime bağlı okullarda gerçek kütüphane oranının %5 olduğu söyledi. TÜİK ve MEB’in verilerine göre ise tablonun hazin olduğu, öğrencilerin %60’ının eğitimde kütüphane hizmeti alamadığı belirtildi.
ANAYASAL İHLAL
Çocukların, ‘Çocuk ve Okul Kütüphanesi’ hizmeti alamamasını anayasal bir ihlal ve eğitimde eşitsizlik olarak değerlendiren Aydın İleri, Çocuk Hakları beyannamelerinde geçen; ‘Çocuğun bilimsel ve edebi bilgiye ücretsiz erişim hakkı’nın engellendiğini ifade ederek, MEB’in eşitsizliği ortadan kaldırmakla yükümlü olduğunu vurguladı. Gelişim çağında kütüphane hizmeti ile tanışan çocukların estetik, sanatsal, edebi ve bilimsel bilgi dünyasının pozitif yönde etkilendiği, ders ve sınav başarısının arttığı yapılan birçok bilimsel çalışma ile kanıtlandığını da sözlerine ekledi.
İleri, raporunda Z Kütüphanelerde bile modern/bilimsel okul kütüphanelerinin standardının altında olduğunu açıkladı.
TÜİK ve MEB’in istatistik verilerine göre Milli Eğitim okul İstatistiklerinde okul sayısı 65 bin 564 olduğu söylenen raporda, TÜİK’in 2018 yılında okullar için verdiği okul kütüphanesi sayısı 26 bin 690 olarak belirtiliyor. Bu rakam doğru kabul edilecek olsa bile Türkiye’deki eğitim kurumlarının 38 bin 874 okulda kütüphane olmadığı bildiriliyor. Raporda ayrıca şu ifadelere yeır veriliyor: "MEB’in Z-Kütüphane sayfasındaki faaliyetteki Z Kütüphane sayısı1592... Z Kütüphanelerde bile kütüphaneci veya kütüphane görevlisi yok. Bir oda, kitaplar, raf, masa, sandalyeler ve bilgisayarlar tek başına bir anlam ifade etmiyor. TÜİK ve MEB’in verilerine göre tablo çok hazin; eğitim verdiğimiz öğrencilerin %60’ı eğitimde kütüphane hizmeti alamıyor. Okullarda kütüphane fiziksel mekânları yetersiz, kitap ve kitap dışı koleksiyon niteliksiz, kütüphaneler kütüphanecisiz. Özensiz, plansız politikasız kurulan kütüphaneler bilimsel ilkelerden mahrum oldukları için verimli ve sürdürülebilir olmamaktadır.
