İzmir'in Foça ilçesinde kıyıya hâkim bir burunda yer alan ve halk arasında Ceneviz Kalesi olarak da bilinen dış kale, 1698 yılında Osmanlılar tarafından askeri savunma amacıyla inşa edildi. Zamanla harap olan yapı, bugün yalnızca duvar kalıntılarıyla ayakta kalabilmiş durumda.
İnşa tarihi ve amacı
Foça'nın güneybatısında bir burun üzerinde konumlanan dış kale, kaynaklara göre 1698 yılında Osmanlılar tarafından Venedik tehdidine karşı inşa edildi. Yeni Kale (Cedit Kale) olarak da anılan yapı, askeri stratejiye uygun şekilde kıyıya paralel savunma hattı oluşturuyordu. Kalenin doğu tarafı, anakaradan büyük bir hendekle ayrılarak korunuyordu.
Mimari özellikleri ve yapım tekniği
Denize bakan bir konumda kesme ve moloz taştan yapılan kale, yapısal olarak Osmanlı savunma mimarisinin izlerini taşır. Kale içerisinde Osmanlı dönemine ait bir hamam kalıntısı da yer almaktadır. Kalıntılar, yapının sadece bir askeri üs değil, aynı zamanda günlük ihtiyaçlara yanıt veren bir yapı kompleksi olduğunu ortaya koyuyor.
Yanlış bilinen Ceneviz bağlantısı
Foça halkı arasında kale çoğunlukla "Ceneviz Kalesi" olarak anılsa da, tarihsel veriler bu yapının Cenevizlilere ait olmadığını gösteriyor. Cenevizliler 13. yüzyılın son çeyreğinde bölgede sur onarımları gerçekleştirmiş olsa da, dış kale yapımı Osmanlı dönemine aittir.
Su altındaki izler ve askeri kalıntılar
Foça açıklarında yapılan su altı arkeolojik kazılarında kaleye ait olduğu düşünülen taş gülleler bulunmuştur. Bu güllelerin, savunma sırasında mancınıklarla düşman gemilerine atıldığı değerlendiriliyor. Bu bulgular, kalenin aktif olarak kullanıldığını ve askeri operasyonlarda rol oynadığını kanıtlar nitelikte. Tarihi surların uzantısı ve arkeolojik bağlam Antik Phokaia kentinin surları, Maltepe Tümülüsü ve Eski Hükümet Konağı'ndan geçerek Athena Tapınağı çevresine uzanıyordu. Bu surların liman kutsal alanı üzerindeki bölümleri zaman içinde Roma, Ceneviz ve Osmanlı dönemlerinde onarıldı. Dış Kale bu tarihsel sürekliliğin bir parçası olarak Foça kıyılarında zamana meydan okumaya devam ediyor.
Kaleburnu Tarihi Kaleler'e nasıl gidilir?
İzmir merkezden özel araç ile, O-33 üzerinden Hilal yönünde devam edin. Ardından Hatundere hedefine gitmek için D550, O-30 ve O-33 rotasını izleyin. Sonra Foça konumundaki hedefinize gitmek için İzmir - Foça Yolu Cd., Foça İzmir Karayolu ve Hacı Limanı Küme Evler Sk. rotasını izleyin. Sonra Kaleburnu Tarihi Kaleler'e ulaşmış olacaksınız. Bir diğer alternatif ise, D550 üzerinden Arabayla D550, İzmir Çevre Yolu/O-30/E87, 9 Eylül Cd., Kaynaklar Cd. ve Çiğli Foça Yolu üzerinden Kemal Atatürk hedefine gidin Hacıveli yönünde devam edin. Sonra Foça İzmir Karayolu üzerinde ilerleyin. Foça konumunda Çandede Cd. hedefine gitmek için Hacı Limanı Küme Evler Sk. rotasını izleyin. Ardından Atatürk konumundaki hedefinize gitmek için Çandede Cd. üzerinde ilerleyin ve hedefinize ulaşmış olacaksınız.
Toplu taşıma ile ulaşım sağlayacaklar için İZBAN ile direkt ulaşım yok fakat en yakın istasyon olan Hatundere İstasyonu'nda inerek oradan ESHOT otobüsleri veya dolmuşlar ile ulaşım sağlayabilirsiniz. ESHOT otobüsleri ile gitmek isteyenler için de ulaşım imkanı sağlanmaktadır. İşte Foça'ya giden ESHOT otobüsleri:
- 660 Yeni Foça - İzmir Otogar
- 661 Yeni Foça - Aliağa
- 664 Yeni Foça - Eski Foça
- 665 Yeni Foça - Siteler
- 666 Yeni Foça - Kozbeyli
- 744 Foça - Hatundere Aktarma Merkezi
- 745 Yeni Foça - Biçerova Aktarma Merkezi
- 750 Yeni Foça - Ulukent Aktarma Merkezi 2