Gizem TABAN/İZ GAZETE- İzmir’in Konak ilçesinde, 1927 yılında dönemin Valisi Kazım Dirik tarafından temeli atıldığı bilinen ve 92 yıllık tarihe sahip olan Necatibey Ortaokulu 2021 yılında yıkılmıştı. 1929 yılından bu yana eğitim veren, kent belleğinde yer etmiş olan tarihi okul için Mimarlar Odası İzmir Şubesi, yapının tescil edilmesi ve korunmasına dair gerekçeleri içeren bir rapor ile İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvurmuştu.
Ancak Kurul, söz konusu okulun korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı niteliği taşımadığına karar vererek tescilini uygun bulmamıştı. Kurul kararının ardından Mimarlar Odası İzmir Şubesi, yıkımı engellemek adına dava açarken dava sonuçlanmadan okul için alınan yıkım kararı uygulanmıştı. Mimarlar Odası İzmir Şubesi ve Necatibey Ortaokulu mezunları konuya ilişkin bir basın açıklaması gerçekleştirdi.
İzmir Mimarlık Merkezi’nde yapılan açıklamada mahkeme kararı beklenmeden okulun yıkılmasına tepki gösterilirken mahkemenin atadığı bilirkişi raporlarında yapının ‘Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı’ olduğunun net olarak belirtildiği açıklandı. Toplantıda, Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı İlker Kahraman, Yönetim Kurulu Üyeleri; Uğur Yıldırım ve Banu Aydın, Mimarlar Odası’nın Avukatı Olgun Soydan, okulun mezunlarından İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Konak Belediyesi Meclis Üyesi Erhan Uzunoğlu ile okuldan mezun olan vatandaşlar yer aldı. Avukat Olgun Soydan, hukuki sürecin nasıl geliştiğine dair bilgi verirken Kurul’un raporunu ve mahkeme raporunun sonuç kısmını paylaştı.
YERİNE AB PROJESİ YAPILIYOR
Toplantıda, yıkılan Necatibey Ortaokulu’nun yerine ‘Kriz Zamanlarında Herkes için Eğitim’ adlı Avrupa Birliği (AB) projesi kapsamında yabancı öğrencilere okul yapıldığı bilgisi de paylaşıldı.
‘SONUÇ BEKLENMEDEN YIKILDI’
Cumhuriyet ideolojisini topluma anlatmak ve benimsemek ideali çerçevesinde inşa edilen okulların korunmasında başarılı olunamadığını söyleyen Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı İlker Kahraman, “Toplam 20 tip projeye göre inşa edilen yaklaşık 500 okul binasından tescillenen yapı sayısı oldukça azdır. Necatibey Ortaokulu, dönemin yapı üretim tarihine ışık tutması, tip proje anlayışını yansıtması ve çoğu Türkiye’nin önemli mimarları arasında yer alan bir ekip tarafından üretilmiş olması sebebi ile mimari değere sahiptir. Eğitime başladığı 1929 yılından günümüze geçen 92 yıl boyunca Necatibey Okulu’nda pek çok öğrenci yetişmiş ve yapı İzmir’in ve bulunduğu çevrenin kent belleğinde yer etmiştir. Bu özelliğiyle yapı anı değerine sahiptir. Bu sebepler ile Mimarlar Odası İzmir Şubesi Necatibey Ortaokulu sahip olduğu tarihi belge, mimari, özgünlük ve anı değeri ile korunması gerekli bir kültür varlığı olduğunu göstermek için koruma kuruluna başvurmuştur. Ancak, ne yazık ki koruma kurulu, şubemiz ile benzer bir şekilde düşünmemiştir. Bunun üzerine şubemiz kurul kararını dava etmiştir ve geldiğimiz noktada mahkemenin atadığı bilirkişilerinde bizler gibi düşünerek Necatibey ortaokulunu “Korunması gereken taşınmaz kültür varlığı” olarak tanımlamışlardır. Süreç bu şekilde işlerken, karar verici hepimizin kültürüne ait bu yapıyı mahkeme süreçlerini beklemeden yıkmıştır. Geldiğimiz noktada yapının değeri anlaşılmış ancak yapı yıkılıp yok edilmiştir. Mimarlar Odası sürecin takipçisi olacak, korunması gereken kültür varlıklarımızın gelecek nesillere aktarılması ve kültün devamlılığının sağlanması için elinden geleni yapmaya devam edecektir” açıklamalarında bulundu.
‘KARARIN DEĞERİ KALMADI’
Yapıyla ilgili gelişen süreç hakkında bilgi veren Avukat Olgun Soydan, “Mimarlar Odası olarak 30 Temmuz 2021’de okulun “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olduğuna dair Kültür Bakanlığı’na bir başvuru yaptık. Ancak Bakanlık, bu başvurumuzu reddetti. Biz de bir iptal davası açtık. Davanın başlamasıyla 13 sayfalık bir rapor hazırlandı. Bu rapor, okulun yapıldığı dönemi yansıtan bir yapı olduğunu, özgünlük karakterinin bulunduğu ve ayrıca bir anı değerinin bulunduğunu ortaya koydu. Yani rapor, yapının Cumhuriyet tarihi açısından önemli bir eser olduğunu tespit etti. Biz başvuru yaptığımızda Bakanlık, İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na inceleme yapması için 5 Ağustos’ta bir talepte bulundu, 16 Ağustos’ta Kurul 2 uzmanı görevlendirdi. Bu uzmanlar, 24 Ağustos’ta istemin reddedilmesi üzerine tek cümlelik bir gerekçe hazırladı ve kararın gerekçesine dair herhangi bir değerlendirme yok. Mahkeme kararı beklenmeden okulun yıkım işlemi başlatıldı. Bu bilirkişi raporunun ardından mahkemenin tescil yönünde bir karar vereceğini düşünüyoruz. Ama mahkeme kararı beklenmeden yapı yıkılmış oldu ve kararın bir değeri kalmadı” diye konuştu.
‘YENİ BİR YAPI YAPILAMAZ’
Söz konusu yapının, genç bir Cumhuriyet’in mimarlık anlayışını yansıtması, eğitim modelini göstermesi açısından çok kıymetli olduğunu vurgulayan Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Uğur Yıldırım ise, “Bizim yapını değerine ilişkin herhangi bir şüphemiz yoktu. Bu yapılar, sıkı sıkıya sarılmamız gereken yapılardır. Bu mekanizmaların korunması gerekiyor. Ancak yerinde olmayan kararlarla süreç bu noktaya gelmiştir. Bundan sonra ne olabilir? Evet mahkeme tesciline karar verebilir ve koruma kararı verilebilir. Eğer mahkemeden böyle bir karar çıkarsa, yapı yıkılmış olsa da burada yeni bir yapı yapılamaz. Süreç bizim de öngöremediğimiz şekilde de devam edebilir. Biz bu konuda çalışmalarımızı sürdüreceğiz” ifadelerini kullandı.