SERDAR ÖZTÜRK- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) ile İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) ortak girişimi olarak hayata geçen İZBAN sürekli eleştiriliyor. Yapılan son gizli zam ve sefer saatlerindeki belirsizlikler ile hep gündemde olan İZBAN’da tek kazançlı devlet demiryolları. Ortaklık konusunda yeterince bilgi sahibi olmayan vatandaş da doğal olarak bütün eleştirilerini İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne yönlendiriyor. Peki aslında gerçek ne?
2005’TE KURULMUŞTU
2005 yılında TCDD ile İBB biraraya gelerek ortak bir şirket kurmaya karar verdi. Dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ile Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’nun imzasını taşıyan protokol ile yüzde elli ortaklığa dayalı İZBAN adında bir şirket kuruldu. Şirketin amacı demiryollarına ait altyapı üzerinde kurulacak istasyonlar ile İzmir içinde hafif raylı ulaşım sistemi kurmaktı. Protokole göre, planlanan güzergah üzerindeki istasyonlar İzmir Büyükşehir Belediyesi, sinyalizasyon ile demiryolu alt yapısı ise Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Devlet Demiryolları tarafından yapılacaktı. 2005’te karşılıklı olarak imzalanan protokolde yapılan hata, uzun yıllar boyunca İZBAN’ın zarar etmesine neden olurken, diğer yanda da iki kurumu mahkemelik etti. Sehven yapıldığı belirtilen hata nedeniyle İZBAN, TCDD’ye her yıl hat kullanım bedeli olarak üç yıl boyunca 5 milyon dolar artı 5 milyon euro ödemeyi taahhüt etti. Sadece hat kullanımı için ödenecek bedelin yüksekliği zaman içinde öyle bir noktaya geldi ki, İZBAN ödediği hat kullanım bedeli nedeniyle yeni yatırım yapamaz hale geldi.
PROTOKOLDE HATA YAPILDI
İki kurum arasında süren görüşmelerden sonuç çıkmayınca, İZBAN’ın eşit ortağı Büyükşehir Belediyesi yanlışlığın düzeltilmesi için mahkemeye gitti. Açılan dava sonunda Büyükşehir Belediyesi’nin TCDD’ye ödenen hat kullanım bedelinin düşürülmesi talebi mahkeme tarafından reddedildi. Davayı bir üst mahkemeye taşıyan Büyükşehir Belediyesi’nin karar düzeltme talebi üst mahkeme tarafından kabul edildi ancak dava hala sonuçlanmadı. Aradan geçen zaman içinde davalık olan İZBAN’ın TCDD’ye ödemesi gereken hat kullanım bedeli ise faizleri ile birlikte 500 milyon lirayı aştı. Ayrıca Kesin karara bağlanmayan hat kullanım bedeli ile ilgili dava sürerken, İZBAN 2017’de Devlet Demiryolları ile yeni bir protokol imzaladı. Daha önce yıllık 5 milyon euro artı 5 milyon dolar olarak belirlenen hat kullanım bedeli, imzalanan yeni sözleşme ile 136 km. hat için km başına her sefere 2 lira kira ücreti olarak değiştirildi. Bu kira ücreti bile İZBAN tarafından demiryollarına ödenen hat kullanım bedelini yıllık 25 milyon lira gibi bir rakama ulaştırdı.
Öte yandan İzmirliler tarafından çok kısa sürede benimsenen İZBAN’ın başka sorunu gündeme geldi. Yolcu yoğunluğunu azaltmak için sefer sayısını artırmayı planlayan İZBAN’da, bunu gerçekleştirebilmek için sinyalizasyon sisteminin revize edilmesi gerekiyordu. Yapılan protokol gereği sinyalizasyon sistemini yenileme işini üstlenmesi gereken demiryolları, aradan yıllar geçmiş olmasına rağmen ihaleye bile çıkmadı. Şu anda mevcut alt yapı şartlarında 10 dakikalık sefer sıklığının altına inilemeyen İZBAN’da hem hat kirası alan, hem de İZBAN’ın karına ortak olan Devlet Demiryolları’nın ne yapacağı merak ediliyor. (Gazete Dokuz Eylül)
