Cengiz Aldemir/İz Gazete- 12 Mart 2021 tarihinde Sök Denizcilik AŞ tarafından satın alınan Brezilya donanmasına ait nükleer savaş gemisi Nae Sao Paulo’nun Aliağa'da sökümünün yapılması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 30 Mayıs 2022 tarihinde izin verildiğini anımsatan TBMM Çevre Komisyonu Üyesi ve HDP İzmir Milletvekili Ekolojist Murat Çepni, Geminin 5 Ağustos 2022 tarihinde Türkiye’ye gelmek için yola çıkacağı  duyurulduğunu anımsattı. Bilim insanları ve demokratik toplum kuruluşlarının; radyoaktif maddeler, 900 tondan fazla asbest, ağır metaller ve dioxin gibi  tehlikeli zararlı kimyasallar ile yüklü geminin, kanser gibi telafisi imkansız halk sağlığı ve çevre sorunlarına neden olacağı için gemi söküm alanına getirilmesine tepki gösterdiğini ifade eden Çepni, Türkiye'nin  Avrupa’da gemi sökümü yapan tek ülke olduğuna dikkat çekti.

5 YILDA 241 TON ASBEST BERTERAF EDİLDİ 

Aliağa’da 22 tesiste, son 5 yılda 714 gemi sökümü yapıldığı ve 241 ton asbestin bertaraf edildiği bilgisini paylaşan Ekolojist Çepni, "Gemi söküm tesisleri, hurda gemilerin sökümü sürecinde yaşanan kirlilik, iş cinayetleri, özellikle Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın (IARC) kanserojen maddeler listesinde “kesin kanserojen” tanımlaması ile 1. grupta yer alan asbest ve tehlikeli maddeler ile gündeme gelmektedir. Tonlarca  radyoaktif ve ağır kimyasallar içeren kirleticiler ortaya çıkmaktadır. 1992 yılında yürürlüğe giren ve Türkiye’nin 1994 yılında taraf olduğu, Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınması ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesinin amacı, tehlikeli ve diğer atıkların sınırlar ötesi taşınması, bertaraf edilmesi ve geri dönüşümünden doğabilecek tehlikeleri ortadan kaldırmaktır" bilgisini paylaştı.

GEMİ SÖKÜMLERİ BAŞARI GİBİ SUNULDU

Türkiye'nin Basel Sözleşmesini ve Çevreye Duyarlı Geri Dönüşüm hakkında Hong Kong Uluslararası sözleşmelerini imzalanmasına karşın onlarca savaş gemisinin Aliağa’ya getirilmesine göz yumulduğunu vurgulayan Çepni, Avrupa ülkelerine ait hurda gemilerin sökülmesinin tarım alanlarının zarar görmesine rağmen büyük bir başarı gibi sunulduğunu söyledi.

Norveç firması Grieg Green'in Nae Sao Paulo gemisinde 9 ton 641 kilo asbest bulunduğunu rapor ettiği bilgisini de aktaran Çepni, Belçika Basel Eylem Ağının geminin bazı bölümlerinin kilitli tutulduğu için inceleme yapamadığını, asbestli geminin sadece yüzde 12'sinin incelendiğini kaydetti. 

9 TONDAN ÇOK DAHA FAZLA ASBEST VAR

Gemideki asbestin 9 tondan çok daha fazla olduğunu ve ciddi bir sorunla karşı karşıya okunduğu uyarısında bulunan HDP'li Çepni, "Asbest Söküm Uzmanları Derneği ise Aliağa’da yaşayanların tamamını etkileyebilecek ve hatta öldürebilecek miktarda ‘asbest bombası’ geldiği uyarısında bulundu.

2010 yılında sökümü tamamlanan Nae Sao Paulo'nun ikizi Clemenceau gemisinin, söküm öncesi hazırlanan raporunda 760 tonu asbest olmak üzere 1300 ton tehlikeli zararlı kimyasal madde tespit edildiği belirtilmiştir" hatırlatmasında bulundu.

BAKANLIĞIN ŞARTLI İZNİ İPTAL EDİLSİN 

Brezilya, Fransa ve Belçika'dan bir çok çevreci platformun, sağlık ve çevre riskleri konusunda uyarılarda bulunduklarını söyleyen Çepni, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından,  geminin sökülmesinin, Aliağa ve çevresine,  işçilere, halka ve hassas kıyı ortamlarına zarar vermemesi için atılacak adımlar konusunda bilgi istendiğini anımsattı. Çepni, "Ege Çevre Platformu EGEÇEP, Foça Çevre Platformu FOÇEP, İzmir Yaşam Alanları ve Polen Ekoloji Platformu'nun da imza koyduğu ALÇEP’in ortak açıklamasında ise Brezilya’nın, Türkiye’nin ve geminin transit geçeceği ülkelerin ulusal çevre mevzuatına aykırı olan  Bakanlığın verdiği şartlı  izinin iptal edilmesi talep edilmiştir" ifadelerini kullandı.

YAŞAM HAKKINDAN SORUMLU DEĞİL MİSİNİZ?

Konuyu meclis gündemine taşıyan HDP'li Çepni, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'a, şu soruları yöneltti:

  • Basel Sözleşmesi'nin altıncı maddesi gereğince, Türkiye, tehlikeli madde içeren geminin  geçeceği  rotada bulunan İspanya, Birleşik Krallık, Fas gibi  Akdeniz ülkelerine gerekli bilgileri verip, Ülkelerin  Çevre Bakanlıklarından geminin geçişine dair izinleri almış mıdır? 
  • Nae Sao Paulo’nun Türkiye’ye getirilişinde Basel sözleşmesinin ihlal edildiği iddialarına  ilişkin açıklamanız olacak mıdır? 
  • Nae Sao Paulo'nun  Fransa Donanması'nda Foch adı altında Fransız Polinezyası'nda yapılan en toksik nükleer testlerin neredeyse hepsine katıldığı  belgelenmiştir.  Geminin radyoaktif atıkları hangi firma tarafından,  ne şekilde incelenmiştir? İncelemeye ilişkin rapor kamuoyu ile paylaşılacak mıdır? 
  • Radyoaktif atık, ağır metal ve asbest içeren Nae Sao Paulo gibi uçak gemilerinin söküm işinin Türkiye’de yapılmasına izin verilmesinin gerekçesi nedir? 
  • Asbeste ilişkin Norveçli firmanın geminin sadece yüzde 12’sinde inceleme yapabildiği iddiası bakanlığınızın bilgisi dahilinde midir?  Bakanlığınız gemideki asbest miktarının tespiti için yeni bir inceleme yaptıracak mıdır?  
  • Gemide 900 ton değil, 9 ton asbest var açıklamanız,  kamuoyunda asbestin  zararlarını göz ardı ettiğiniz algısını oluşturmaktadır. Bakanlığınız görüşüne göre 9 ton asbestin çevreye,  halk sağlığına, su varlıklarına ve tarım alanlarına zararı yok mudur?  
  • Nae Sao Paulo gemisinin sökümünde açığa çıkacak olan asbest,   PAH (Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar), PCB (Poliklorlu Bifeniller), TBT (Tributiltinler), dioksin, furan, ağır metaller,  ağır yağlar gibi tehlikeli atıkların  çevreye ve  halk sağlığına vereceği ciddi zararlar nasıl engellenecektir?    
  • Nae Sao Paulo ile  aynı tonajda, aynı büyüklük ve aynı teknik özelliklerle sahip ikiz gemisi Clemenceau’da 760 ton asbest tespit edilmiş, Türkiye karasularına girişi engellenmiş, Yunanistan’a,  Hindistan’a sokulmamış ve söküm işlemi 2009-2010 yılları arasında İngiltere’de tamamlanmıştır. Bakanlığınız Clemenceau gemisinin geçirdiği süreçten haberdar mıdır? 
  • Demokratik toplum kuruluşlarının  ciddi uyarıları ve halkın tepkisi dikkate  alınarak,   Nae Sao Paulo gemisine verdiğiniz şartlı izni iptal edecek misiniz? Geminin Türkiye’ye girişini durduracak mısınız? 
  • Avrupa ülkeleri başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde yasaklanan gemi söküm işinin Türkiye’de artarak devam etmesinin gerekçesi nedir? 
  • Yunanistan dahi  dünya  ülkelerinin, kendi doğasını kirletmemek,  çevre sorunlarına, halklarının sağlık sorunlarına  yol açmamak için hurda gemilerini Türkiye’ye gönderdikleri iddialarına ilişkin açıklamanız olacak mıdır? 
  • Son 10 yılda  hangi ülkelere ait savaş gemilerinin sökümü Türkiye’de yapılmıştır?  Bu gemilere ait ne kadar tehlikeli atık bertaraf edilmiştir?
  • Son beş yılda Aliağa’da  sökümü tamamlanan 714 gemi ile ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na risk analizi ve gemi söküm belgeleri  sunulmuş mudur? Bu belgeler kamuoyu ile paylaşılacak mıdır? 
  • Aliağa’da gemi söküm işi yapan  22 tesisin, AB normlarına uygun  8 tesis dahil,  çevreye, halk sağlığına, tarım alanlarına, su varlıklarına verdiği zararları engellemek için çalışmalarınız var mıdır? 
  • Aliağa’da artan kanser vakalarına ilişkin Sağlık Bakanlığı ile ortak çalışmanız var mıdır? Anayasa’da tanımlanan,  halkın sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını korumak Bakanlığınızın sorumluluğunda değil midir? 
Editör: Haber Merkezi