MEHMET KUZU / İZGAZETE - İzmir’in ilk kadın milletvekili olan Benal Nevzat İşter Arıman 1903’de İzmir’de doğmuştur. İlköğrenimini İzmir’de tamamlamıştır ve eğitimi sırasında piyeslerde rol almıştır. 1922’de Paris’te, Sorbonne Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi’nde eğitim görmüştür. Babası ve amcası Jöntürk hareketlerinin aktörlerindendir. Fransa’daki eğitimi sırasında orada yaşamakta olan amcası destek olmuştur. 1936 yılında evlenmiştir ve bir çocuğu olmuştur. Cumhuriyet Halk Partisi’nin İzmir’deki ilk kadın üyesidir. 1930 ve 1934 yılları arasında Belediye Meclis üyeliği yapmıştır. İzmir Halkevi’nin çalışmalarına gönüllü olarak katılmıştır. Şiir, hikâye, makale ve çevirileri bulunmaktadır. 1935 seçimlerde İzmir Milletvekili olarak TBMM’ye girmiştir. 19 Temmuz 1990 tarihinde vefat etmiştir (Duruoğlu, 2007).

BENAL ARIMAN’IN MECLİSTEKİ İLK KONUŞMASI

İzmir Milletvekili Benal Arıman, Montrö Boğazlar sözleşmesinin imzalanması sonrasında yaptığı bir konuşmada teşekkür ve mutluluk ifade etmiştir. Benal Arıman konuşmalarının birinde “Atatürk Türkiye’si” anlatımını kullanarak Atatürk’ün Türkiye için yaptığı işlere duyduğu minneti belirtmiştir. Hatay sorunuyla ilgili yaptığı bir konuşmada ise “Kardeş Hataylılar” diyerek seslenmiştir. 28 Haziran 1938 tarihinde yaptığı bir konuşmada ise dönemin Başbakanı Celal Bayar’ı tebrik ederek, ekonomik konularda iyiye gidişi belirtmiştir. Benal Arıman, Atatürk’ün ölümü sonrasında yaptığı konuşmada şu ifadelere yer vermiştir. “Yakın zamanlara kadar peçelerin, kafeslerin arkasında dünyayı bile görmekten men edilen, bir sözle, en ufacık bir suçla, kurduğu yuvadan, çocuklarının arasından kovulan Türk kadınını yuvasına sahib eden, evlâdına sahib eden, ordularla kahraman yetiştiren Türk anasını insanlık kurumundaki lâyik olduğu mevkie çıkaran büyük kurtarıcımız ebediyyen aramızdan ayrıldı. Kaybımız büyük, kederimiz büyüktür.” demiştir.

EN ÇOK EĞİTİM, ÇOCUK SAĞLIĞI VE ÇOCUK HAKLARI

TBMM’ye ilk giren kadın milletvekillerinin V. ve VI. dönemlerde yaptıkları konuşmalar incelendiğinde, çoğunluğun öğretmen kökenli olması nedeniyle en çok eğitim, çocuk sağlığı ve çocuk hakları gibi başlıklara değinildiği görülmektedir. Gençlere ve çocuklara okullarda ahlaki eğitim verilmesi, spor ve kültür alanında olanaklar sağlanması, ülkede içki kullanımının azaltılması ya da yasaklanması başlıca konular arasındadır. Kadın milletvekillerinin değindikleri konuların, erkeklerin değindiği konulardan farklı olması gerektiği gibi bir algı oluşturulmaya çalışılması da konuşmaların satır aralarında okunmaktadır. Kadın temsiliyetinin sağlanması nedeniyle yapılan teşekkür konuşmalarında, bu konuda gösterilen çabaların karşılık bulmasıyla Atatürk’e duyulan gönül borcu belirtilmiştir. Teşekkür edilirken mücadelenin altının çizilmesi de önemlidir. Kadın milletvekilleri genellikle Hükümeti destekler konuşmalar yapsalar da, katılmadıkları ya da beklentileri karşılıksız kaldığı durumlarda muhalif olabildiklerini de kanıtlamışlardır. Çocuk cinayeti olayının savsaklanması, içki konusunda önlem alınmaması, Meriç Nehri’nin ıslah edilmesi için girişimde bulunulmaması gibi konularda sert eleştirileri dikkate değerdir.

Farklı zamanlarda yapılan konuşmaların ülkenin farklı coğrafyalarındaki konulara değinildiğini görmek de mümkündür. Milletvekillerinin sadece kadınlarla ilgili konularda konuşmadıkları, kendi seçim bölgelerinin sorunlarını ön planla koymakla birlikte, ülke genelini ilgilendiren konularda da görüşlerini sıklıkla dile getirdikleri görülmektedir. İçki tartışmaları sırasında ise herhangi bir dini gerekçe gösterilmemesi de önemli bir noktadır. İyi eğitimli bu kadınların Meclis içerisindeki varlığı, erkeklerle aynı ortam içinde, aynı amaç için çalışmaları zihinlerdeki kadın algısının değişmesinde önemli bir kilometre taşıdır.

İncelenebilecek bir diğer niceliksel değer ise hangi milletvekilinin ne kadar sıklıkla konuştuğu bilgisidir. Buradan hareketle ilk kez mecliste yer alan 18 kadın milletvekilinin hepsinin söz almadığı, bazı kadın milletvekillerinin ise etkin bir şekilde pek çok konuda söz alarak meclis çalışmalarına katkıda bulunduğu söylenebilir.

İLK KEZ 1935’TE

yılında yürürlüğe giren kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesini sağlayan yasa ile 1935 yılında ilk kez kadın milletvekilleri TBMM’de yer almıştır. Kadınların da erkekler gibi eşit temsil edilmesi ve kadın-erkek eşitliğinin sağlanması konusunda büyük bir adım olan bu değişikliğin önemi ve etkisi kadın milletvekillerinin konuşmalarına da yansımıştır. Kadın milletvekillerinin meclisteki varlığı, halkın tümünün temsil edilmesini sağlayan ve böylelikle Cumhuriyet’in bütüncül felsefesini somutlayan bir gösterge olmuştur. Kadın haklarının elde edilmesinde, Osmanlı döneminde başlayan kadın hareketleri bir hazırlık aşaması olmuştur. Kurtuluş Savaşı sırasında kadınların cephede ya da cephe gerisinde savaşmaları da siyasal ve sosyal süreçleri hızlandırmıştır. Kadını ikincil konumundan kurtarmadan toplumun kalkınamayacağını bilen Mustafa Kemal Atatürk’ün girişimleriyle siyasi yaşamda önü açılan kadınlar, kazanımları için gönül borçlarını sıklıkla dile getirmişlerdir. Ancak kanun değişikliğinin tartışılmaya başlandığı ilk zamanlarda oluşan muhalefetin 1930’lardan günümüze kadar farklı biçimlerde sürdüğünü söylemek mümkündür.

Kaynaklar:

Afetinan, Ayşe (1982). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, İstanbul.

Aksu, Elif (2008). Osmanlı Döneminde Kadın Hareketleri.

Akşit, Elif Ekin, (2005). Kızların Sessizliği-Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul

Caporal, Bernard (1982). Kemalizm’de ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını, Ankara.

Çakır, Serpil (1991). Osmanlı’da Kadın Dernekleri, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı:53, Bahar 1991, s.131-157

Çakır, Serpil (1991). Siyasal Yaşama Katılım Mücadelesinde Türk Kadını, Kadınlar ve Siyasal Yaşam (Eşit Hak-Eşit Katılım): Hazırlayan: Necla Arat, İstanbul.

Duruoğlu, Sibel (2007). Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Gençosman, Kemal Zeki (197?). Atatürk Ansiklopedisi (Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi), Cilt:10, İstanbul.

Kutlar, Mithat (2010). Osmanlı Kadın Dergileri ve Erkekler Dünyası Dergisi. Fe Dergi Feminist Eleştiri Cilt 2 Sayı http://cins.ankara.edu.tr/nali.pdf (19.01.2013)

Taşkıran, Tezer (1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Ankara.

http://www.kadinmuhendisler.org/ea_OsmanlidaKadin.aspx. 20.01.2013

http://www.gazeteokuyun.net/osmanli-devrinde-yayinlanan-kadin-dergileri.html. 20.01.2013