DERLEYEN: EZGİ KURNAZ/ İZ GAZETE: Özgür Coşkun ile Gündem Özel programının bu haftaki konuğu SGK Uzmanı Dilek Ete oldu. Dilek Ete, EYT, sahte sigorta uygulamaları, kayıtsız işçi çalıştırma, kıdem tazminatı gibi konularda önemli değerlendirmelerde bulundu. Dilek Ete yaklaşan yeni yıl ve seçim ile yeniden gündeme oturan EYT sorununa ilişkin, “Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) erken emeklilik demek değildir. 8 Eylül 1999’da çıkan 4447 numaralı kanun, işsizlik parası almak için çıkan bir kanundu. Eğer kanun çıktığı tarihten sonra işe başlayan kişiler için işleseydi bu konu konuşulmayacaktı ancak kanun geriye doğru işletildi. Hiçbir kanun geriye doğru işletilmez. Üstelik vatandaşın aleyhine bir kanunsa hiç işletilmez. EYT’liler özellikle son 5 yıldır haklarını kazanmak için büyük çaba harcıyorlar. Bu insanlar EYT Federasyon Başkanı Gönül Baran Özüpak önderliğinde seslerini duyuruyorlar. Yakın zamanda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin hakların verileceğini net bir dille ifade etti. Bu süreçte EYT’lilerden sigortalılık hizmet süresi ve prim günü dışında başka bir şart istenmeyecek. EYT’liler aralıkta meclise girecek olan bu yasadan ocaktan itibaren yararlanacaklar. Asla azımsanamayacak bir kesimden bahsediyoruz. 4milyon EYT’li ve aileleriyle beraber 12 milyon mağdur söz konusu. Seçime de bu kadar yaklaşmışken 12 milyonun canını sıkacak bir gündem yaratılacağını sanmıyorum” dedi.

‘MAĞDURİYET GİDERİLECEK’

Yeni yıla sayılı haftalar kalmışken ocak ayında çözülmesi beklenen EYT sorunu için mağdurların hazırlıklarını tamamlamasını tavsiye eden Ete, “Emeklilik aylığını sorunsuz almak ve ilk başvuranlar arasında olmak için eksik belgelerini tamamlamaları gerek. Doğum ve asgari borçlanma gibi borçlanma gösterecek kişiler ocak ayındaki sürece girmeden önce bu hazırlıklarını tamamlamalılar. Ocakta asgari ücret belirlenecek ve borçlanmalar 2022 üzerinden hesaplanacak. Yurt dışındaki vatandaşların eğer 8 Eylül 1999 öncesi Türkiye sigorta girişi varsa ya da sosyal güvenlik sözleşmesi yaptıkları ülkede 1999 öncesi çalıştılarsa, onlarda EYT kapsamında sayılır. Kadınların ise ilk işe girdikleri tarihten sonra doğum borçlanması yapma hakları var. Staj ve çıralıktan sonra yapılan doğumlar da borçlandırılabilir. Çıkacak olan torba yasa doğum borçlanma hakkıyla ilgili pürüzlerin ve mağduriyetlerin giderilmesini bekliyorum” dedi.

‘EMEKLİ OLUN’

Haklarını savunan EYT’lilere, beyaz yakalılara ve işverenlere seslenen Dilek Ete, “İşverenler emeklilik yaşı ve işçi kıdem tazminatı konusunda mağdur olduklarını düşünebiliyorlar. Oysa işverenlerin her yıl bilançodan ayırmaları gereken bir tazminat var.

Çalışanlara bir tavsiye vermem gerekirse; EYT kapsamında sigortalık sürenizi tamamladıysanız, emeklilik tarihiniz geldiyse hemen emekli olmak en doğrusu. Emekli olmadığınız her ay emeklilik aylığınızdan vazgeçmiş oluyorsunuz. Bugün 3500 TL olan emeklilik aylığının bu yıl 5000 TL olması bekleniyor. Ayrıca asgari ücretin yüzde 30 artışı bekleniyor. Siz hem 5000 TL emeklilik aylığı alıp hem çalışmaya devam edebilirsiniz. Ayrıca bu durum çalışan genç nüfusu da doğrudan etkiliyor. Aktif çalışan sayısı 31 milyon. Ülkede 15 yaş üstü 65 milyon kişi var ve çalışmak isteyen nüfusun 36 milyonu işsiz. Emekliliğe hak kazanan kişiler emekli olsunlar ki gençlerimiz de iş bulabilsin” dedi.

Artan işveren primlerine karşı hakkını bulamayan işçiler olduğunu vurgulayan Ete işçilerin sık sık sahte sigorta ile karşı karşıya kaldığını ifade etti. SGK uzmanı Ete “İşveren primlerine sürekli prim vereceksiniz ama işçiye hakkını vermeyeceksiniz. Bu akıl karı değildir.

İşverenlerin sigorta ödemelerini yapmamasıyla çokça karşılaşıyoruz. Vatandaşlar E-devlet üzerinden sigorta günlerin, kontrol etmeyi ihmal etmesinler. EYT için e devletten barkodu olan hizmet dökümü alsınlar. Bu dökümlerde S,Ş,K harfi görülebilir. S sahte, ş şüpheli, k ise kontrollü sigorta demek. İşveren kişiyi sigortalı yaparken sahte sigortalı yapıyorsa bu kişi sistemde S harfiyle karşılaşacaktır. Sahte sigortaya karar verilmiş ise dava açmalısınız. Bu durum dilekçeyle çözülemez. K ve Ş harfi varsa kuruma dilekçe verip çalıştığınız süreci ispatlayın” dedi.

KAYIT DIŞI İŞÇİLER

SGK Uzmanı Dilek Ete, kayıt dışı işçi çalıştırmanın doğurduğu birçok sonuç ve yaptırımların olduğunu ifade ederken, “Bazı zamanlarda medyanın işveren gözüyle konuya yaklaşım sağladığını ve yurt dışı sistemlerden örnek sunulduğunu dile getirdi. Bu bakış açısının yanıltıcı olduğunu belirten Ete, “Medyalar bazen işveren gözüyle olaya yaklaşıp erken emekliliğin yanlış olduğunu savunuyor ve yurt dışı örnekleri sunuyor. Bunlar Türkiye gerçeğini yansıtmıyor çünkü bizim vatandaşlarımız 8 saatlik çalışmayı 1 dakika geçirdiklerinde kalemi bırakamıyorlar. İş koşulları bir değil. Ayrıca çalışmak isteyen genç nüfusun yüzde 30-35’i işsizken 60’lı yaşlardaki vatandaşlar emeklilik için çalışıyorlar. Bu durum ise istihdamı olumsuz etkiliyor” ifadelerini kullandı.

‘ENFLASYON YANSITILMALI’

2022’nin son haftalarına girmişken gündemden düşmeyen bir başka başlık ise yeni yıl asgari ücret ve emeklilik aylığı miktarları. Beklenen asgari ücret ve konuyla ilgili öngörülerini belirten SGK Uzmanı Ete, “Benim beklentim emekli ve asgariye yüzde 50 zam olması. Kanun maddesi son 6 aylık enflasyon rakamı emekliye yansıtılmalı. Bu artık siyasi bir konu. Şu an emekli ve asgari ücretliler bu seçim atmosferindeyken cumhurbaşkanı da seçim rakamlarını çok iyi tespit edebiliyor. Bu yüzden herkesi sevindirecek bir zam verecek. En düşük asgari ücret 8500, düşük emekli aylığı ise 5000 TL olmalı. Yüz güldüren bir emekli aylığından bahsedecek olursak ise 6000 TL’den bahsetmemiz gerek” şeklinde konuştu.

KIDEM TAZMİNATI

İş faaliyetine son verildiğinde işveren tarafından işçiye ödenen kıdem tazminatı, yeni yıla yaklaşmamızla soru işaretleri yarattı. SGK uzmanı olarak kendisine de bu konuda bolca soru geldiğini ifade eden Ete, “Tazminat dilekçemi aralıkta mı yoksa ocakta mı vermeliyim diye düşünen çok kişi var. Normal şartlarda bu yıl emeklilik hakkı kazanan kişiler dilekçelerini aralık ayında vermeliler ancak önümüzde seçim olduğundan beklemekte fayda olabilir. Kıdem tazminatını tavandan alacaklar ise kesinlikle ocağı beklesin. EYT kapsamında emekli olacaksanız ve işveren hemen tazminatı veremiyorsa davaya gitmek gerekebilir. Ben bunu tavsiye etmem çünkü davaların sonuçlanması uzun sürüyor ve zaman geçtikçe paranız değer kaybediyor. Bunun yerine işveren, iş akdi feshedilen çalışanın yazılı onayını alırsa ödemeyi taksitli olarak yapabilir. Yani kıdem tazminatına vade yapılmış olur ve 6-7 ay gibi bir sürede ödeme tamamlanır” şeklinde ifadelerde bulundu.

‘PATRONU DÜŞÜNMEYİN’

İşçilerin kendilerinden önce patronlarını düşünmelerine anlam veremediğini söyleyen Ete, “Şaşkınlıkla gözlemlediğim bir durum var. İşçiler kendi haklarını yok sayarak işverenin ‘yükünü’ dert ediyorlar. Genç yaşta emeklilik bir hak olmasına rağmen işverenin bu durumu nasıl karşılayacağı kafa karışıklığına sebep oluyor. EYT yük olacak bir konu değil

Bizim yapmamız gereken gelirleri arttırmak. Ülkede ortalama kayıt dışı 7,5 milyon kişi sigortasız çalışıyor. Kayıtsız çalışan kişilerin inşaat ve tarım sektöründe yığıldığını görüyoruz.

Bizim en başta toplanacak geliri arttırmamamız gerek. Kayıt dışı çalışmalara çözüm bulmalıyız. 2008’de isteğe bağlı SGK ödemesi sonlandı. Emeklilik için 2 yıl gibi eksiği olan kişiler prim yatırıp çalışmadan emekli olmaya çalışıyor. Eğer bu fark edilirse tüm primleri silinir. İsteğe bağlı SGK devam etseydi insanlar bu sahtekarlığa itilmezdi. İşçilerin BAĞ-KUR’dan emekli olması için kasıtlı olarak alınan bu kararın amacı hem düşük aylık vermek hem de daha fazla prim toplayabilmektir. SGK’nın bu yaptığı sosyal adalete sığmaz insanları bu sahtekarlık yoluna iter” dedi.

Editör: Haber Merkezi