Kemeraltı’nın meşhur Havra Sokağı civarında bulunan Etz Hayim Sinagogu’nun restorasyonunda sona yaklaşılıyor. Bizans döneminden beri türlü yangınlara rağmen ayakta kalmış sinagog, İzmir’in en eski ibadethanelerinden bir tanesi. Kentin kültürel ve tarihsel mirası için oldukça önemli bir yapı olan Etz Hayim Sinagog’un ‘İzmir Musevi Müzesi’ projesi dahilinde değerlendirilmesi bekleniyor.
(İzmir Musevi Cemaati Vakfı Başkanı Sami Azar)
Restorasyon projesi hakkında Gazete Duvar’dan Kavel Alpaslan'a bilgi veren İzmir Musevi Cemaati Vakfı Başkanı Sami Azar, yapının dört ile altı ay içerisinde ibadete ve ziyarete açılabileceğini öngördüklerini belirtti. Azar, sinagog hakkında oldukça ilginç bir efsaneyi paylaştı. Öyle ki, henüz net bir bilgi olmasa da, kiliselerin aksine resim ve heykel olmadığı için kente gelen ilk Müslüman Türklerin de burayı ibadethane olarak kullanmış olabileceği söyleniyor:
“Bu bina oldukça eski, hatta içerisinde efsaneler var: Buraya Aydın Beyliğinden Müslüman Türkler ilk geldiğinde, etrafta sadece Yahudi ibadethaneleri ve kiliseler vardı. Kiliselerde biliyorsunuz resimler ve heykeller oluyor, Yahudilikte ise bu yok. Dolayısıyla burayı ibadethane olarak Müslümanlar da kullanmış şeklinde bir efsane var, doğru yanlış… Kesin kanıtlarımız yok. Alt zeminlerde yaptığımız araştırmalarda daha da eskiye giden bir takım izler bulduk. Romanyot devresine gidebilir, Bizans devrindeki Yahudilerin yaptığı ilk binanın kalıntıları üzerine yapılmış olabilir… Yani oldukça eski. Bizdeki tarihle aşağı yukarı 350-400 sene kadar geriye gidebiliyoruz, fakat daha da eski olduğuna işaret eden bazı buluntular var oralarda. Bütün bunları bu restorasyon sürecinde her safhayı ayrı ayrı göstermeye çalışarak bir restorasyona gidiliyor şu anda.”
‘KAZDIKÇA YENİ BULUNTULAR ÇIKIYOR’
İzmir’deki 1841 yangınından sonra, Daniel De Sidi tarafından tamir ettirilen sinagogun restorasyonu sırasında bazı ertelemelerin olduğunu söyleyen Azar, bunun nedeninin ‘kazdıkça tarihi buluntulara rastlanması’ olduğunu belirtti:
“Etz Hayim Sinagogu’nun restorasyonu için İZKA’dan (İzmir Kalkınma Ajansı) bir fon bulduk. Yüzde 25’ini biz temin ediyoruz, geri kalanını onlar temin ediyor. Buranın çok önemli bir yer olduğu zaten önceden tespit edilmişti. Yaklaşık bir sene önce bu faaliyet başladı, ihtimal bir 6 ay içerisinde bitirmek durumundayız. Uzamasının sebebi, kazdıkça yeni yeni şeyler çıktı ortaya. Her bir durumda izinlerin alınması gerekiyordu, böylece biraz uzadı. Fakat çok önemli bir sinagog burası ve tahminlerimize göre dört ile altı ay içerisinde burasının restorasyonu tamamen bitecek ve gerek ibadete gerek ziyarete açılacak.”
‘MÜZE’ YA DA ‘KÜLTÜR MERKEZİ’NE DAHİL EDİLECEK
Azar, Etz Hayim Sinagogu’nun, bölgedeki diğer dört sinagogla birlikte bir ‘müze’ ya da ‘kültür merkezi’ kapsamında değerlendirilebileceğini açıkladı: “Şu anda bir proje halinde olan İzmir Musevi Müzesi (veya Kültür Merkezi, tam olarak ismini koymuş değiliz) içerisine girecek. Çünkü onun hemen karşısında dört tane daha sinagog var duvar duvara. Bunlardan ikisi sağlam durumda, ikisi yıkılmış durumda. Bunların da yavaş yavaş ayağa kaldırılması ve büyük bir proje dahilinde hepsinin birleştirilerek altı sinagog olarak bir ‘Musevi Kültür Merkezi’ veya ‘Müzesi’ şeklinde açılması projelendiriliyor. İnanılmaz enteresan, heyecan verici bir proje esasında. İnşallah başaracağız sonunda. Biraz uzun soluklu bir proje ama olacak…”
Kentteki diğer sinagoglar şu şekilde sıralanabilir: Kemeraltı’nda Etz Hayim Sinagogu ile birlikte Şalom, Sinyora Giveret, Algaze, Bikur Holim, Talmud Tora, Karataş’ta: Beit İsrail. Tepebaşı (Roş Aşar), Alsancak’ta Şaar Aşamayım ve Karşıyaka’da Kaal Kadoş…
