İZGAZETE- Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından İzmir’in yarımada bölgesinde hayata geçirilmesi planlanan ve meslek odalarının, sivil toplum kuruluşlarının, çevrecilerin tepki göstererek dava açtığı Çeşme Projesi ile ilgili bir flaş bir gelişme yaşandı. Hürriyet Gazetesi eski Yazarı Ertuğrul Özkök ‘newsletter’ olarak geniş bir gruba gönderdiği yazılarından sonuncusunda Çeşme Projesi’ne dair kritik bir iddia ortaya koydu.T24’ün haberine göre, Özkök, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile yaptığı görüşme üzerine kaleme aldığı yazıda; Çeşme Projesi’nin merkezine bizzat Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle planları yapılan bir ‘Cumhuriyet Köyü’ yerleştirileceğini açıkladı. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in söz konusu projeden haberdar olmadığı öğrenilirken Bakan Ersoy’un bu hamleyi projeye olan tepkileri minimize etmek amacıyla yaptığı yorumlandı.
‘SON BİÇİMLERİ VERİLMEK ÜZERE’
Özkök yazısında, “Projenin merkezi Atatürk'ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak. Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Şimdi bunlar da hazırlanmış. Son biçimleri verilmek üzere. Yeni yarımada böyle bir Cumhuriyet idealinin etrafında gelişecek” bilgisini paylaştı.
‘ATATÜRK 1937’DE HAZIRLATMIŞ’
Cumhuriyet Köyü projesini uygulama işi için bölge mimarlarından Haldun İbrahim Demirhisar ve şirketinin görevlendirildiğini aktaran Özkök, Bakan Ersoy ile yaptığı görüşmede Mimar Demirhisar’ın da yer aldığını ve projeyi anlattığını ifade etti. Projenin orijinal adının ‘İdeal Cumhuriyet Köyü’ olduğunu belirten Özkök, projenin planlarına ilişkin de bilgi verdi. Özkök, yazısında Atatürk’ün söz konusu projeyi 1937 yılında hazırlattığını belirterek; projenin Afet İnan’ın ‘Devletçilik İlkesi’ ve ‘Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz’ adlı kitaplarında yer aldığını, İnan’ın çizimlerin orijinalini Türk Tarih Kurumu’na bağışladığını ve Cumhuriyet’in 50’nci yılı nedeniyle 1970’lerde tekrar gündeme gelen projenin hayata geçirilmesi için Bayındırlık Bakanlığı ve valilere mektuplar gönderdiğini kaydetti. Özkök, “Hatta o yıllarda bunun için “çalışma atölyeleri” kurmuş, finansman sorununun çözülmesi için Meclis’e yasa tasarısı sunulmasına da önayak olmuş. Ancak proje bir türlü hayata geçirilememiş. Atatürk’ün İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi’nin amacı ‘çağdaş’ ve ‘çevreci’ bir köy yaratmakmış” ifadelerini kullandı.
CUMHURİYET KÖYÜ PLANLARI
Cumhuriyet Köyü projesinin planlarından detaylı olarak bahseden Özkök’ün yazısında şu ifadeler yer aldı: “Proje, daire yerleşim planına sahip. Daire planın tam merkezindeki küçük dairenin etrafına, gittikçe genişleyen dört daire eklenmiş. Merkezden çevreye doğru helezonik bir biçimde gittikçe genişleyen dört parçalı köy planı, merkezden dışa doğru 6 yolla bölünmüş. Aslı Türk Tarih Kurumu’nda muhafaza edilen İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi’nde okul, cami, köy konağı, sağlık ocağı, otel–han, çocuk bahçesi ve fabrika dahil toplam 43 yapı bulunuyor. Plana göre köyün orta yerine yapılacak anıtın etrafında sosyal tesisler, terzi, bakkal, berber gibi mekânlar yer alacak. Planın tam merkezinde bir anıt var. Merkezin hemen sağına köy meydanında ise köy parkı ve çocuk bahçesi var. Sağında, en dış çemberden dışa doğru açılan alanda çok geniş bir koruluk bulunuyor. Koruluğun sonundaki çayın kenarında kuzeyde değirmenler, güneyde ise yaş ve kuru yonca ile hayvan pancar tarlası görülüyor. Planın sol üst köşesinde özel bir yer ayrılmış. Burası insanlar için asri mezarlık. Sağ üst köşede ise bir başka alan ayrılmış. Burası da hayvan mezarlığı. Evet, Atatürk daha 1937’de hazırlattığı İdeal Cumhuriyet Köyü projesinde, köyün bir kenarına insan mezarlığını, bir başka yanına ise hayvan mezarlığını yerleştirecek kadar ileri görüşlü bir insandı. Şimdi bu köy, işte bütün bu özellikleri ile Çeşme Yarımadası’nda başlayacak olan dev bir projenin tam merkezinde yer alacak. Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Şimdi bunlar da hazırlanmış. Son biçimleri verilmek üzere. Yeni yarımada böyle bir Cumhuriyet idealinin etrafında gelişecek.”
