Cihan Samgar  - Kermes, Bergama için çok önemlidir. Bergama Belediye Başkanı Mehmet Gönenç ile Bergama’da insanların bir festivalden çok daha fazla anlam yükledikleri kermes hakkında konuştuk. Gönenç’e göre kermes, kentin toplumsal hafızasına, belleğine yerleşmiş bir etkinliktir.

Kermesin doğuşundan bahseder misiniz?

1937’de ilk olarak kutlanan kermesin bu sene 81. yılı. Mustafa Kemal Atatürk, 13 Nisan 1934 yılında Bergama’ya geliyor. Geliş nedeni ise, Ege ve Akdeniz’deki ordu birliklerini denetlemek için yurt gezisine çıkmak. Çanakkale, Bergama, Eskişehir’e kadar gidiyor Atatürk. Aslında 1939’da başlayan 2. Dünya Savaşını, 1934’lerde Atatürk bir asker ve komutan olarak öngörüyor.

Yanında İzmir Valisi Kazım Dirik ve İzzettin Paşa ile birlikte geliyor Bergama’ya. O dönem Alman arkeologlar Bergama Müze Müdürü Osman Bayatlı ile burada kazı çalışmaları yürütüyor. Bergama’da Halk Evini ziyaret ediyor. Bu arada Bergama’daki Halk Evi, Türkiye’de kurulan 3. Halk evidir. Daha sonra Atatürk’ü Asklepion’a, kazı alanına götürüyorlar. Atatürk Kazım Dirik’e, “Burası yurdun müstesna köşelerinden birisi ama burası unutulmakla yüz tutmuş. Buranın dâhilde ve hariçte tanıtılması lazım. Burada bir panayır düzenleyin bu ilçe tanıtılsın” diyor. Savaştan ve Cumhuriyetin kurulmasından neredeyse 10 yıl sonra Türkiye’de bir festival kültürü yok. İlk defa 1936’da burada bir şenlik düzenleniyor. Sonra da ilk kez 1937’de Bergama Kermesi adıyla yapılıyor. O dönemden beri, 1937’den beri hiç ara verilmeden, Bergama’yı Sevenler Turizm Cemiyeti adıyla, bir cemiyet 1950’lere kadar belediye desteği ile düzenliyor. Sonra belediyeler düzenliyor.

Sizin için kermesin önemi nedir?

Bizim için bu kermesin anlamı ve önemi birincisi Atatürk’ün mirası olmasıdır, O’nun direktifi ile başlamıştır. İkinci olarak ise Türkiye’nin ilk yerel festivali olmasıdır. Daha eskisi yoktur. Şehir festivali olarak ilk ve hiç ara verilmeden yapılmıştır. İkinci Dünya savaşının sıkıntılı yokluk yılları da dâhil olmak üzere, siyasi çalkantıların, ekonomik bunalımların olduğu, darbelerin olduğu dönemlerde bile firesiz devam etmiştir Bergama Kermesi. Hiç ara verilmedi ve biz bu yıl 81.sini düzenleyeceğiz.

‘Bergama Festivali’ değil de ‘Bergama Kermesi’ diyorsunuz, neden?

Bergama’nın bu geleneğe ne kadar bağlı olduğunun bir göstergesidir. İsmi hiç Bergama festivali olmadı. Hep “Bergama Kermesi” olarak yapıldı. İlk nasıl başladıysa öyle devam etti. İnsanların kermes ismini ilk duyduklarındaki algı okulların, derneklerin yaptığı küçük işler gibi sanılıyor ama öyle değil. Dolayısıyla o anlamda Bergama açısından manevi değeri olan bir etkinliktir. İlk yapılış şekli ile beraber, ismiyle beraber, etkinliklerini de koruyoruz.

Bergama Kermesi’nin yerel kültür öğeleri taşımasına önem veriyorsunuz sanırım?

Ankara Halkevinde klasik bir eserin sahnelenmesinden sonra 1940’larda İsmet İnönü’nün sözü var: “Bu klasikleri harpten sonra bütün dünyaya Bergama tiyatrolarında göstereceğiz. Ve bu olay Türk tarihinde değerli bir başarı sayılacaktır.” O zamandan beri kermeste hep tiyatro olmuştur. 80’lerden sonra ünlü sanatçılar, müzisyenler de dâhil oluyor ama ilk çıkışı tamamen yerel kültür üzerinedir. Buranın folklorik zenginlikleri, efe oyunları, zeybek oyunları, cop ve cirit oyunları, kılıç kalkan, bengi, yöresel ürünleri, yerel sanatçılar hep bunlar üzerinden kermes oluşuyor ve sergileniyor. Günümüze yaklaştıkça festival havasına biraz büründü belki ama her kermesin mutlaka bir tiyatro programı olmuştur. Türkiye’nin en önemli tiyatrocuları da burada sahne almıştır. Genco Erkal’dan Yıldız Kenter’e kadar Asklepion tüm önemli tiyatrocular için önemli bir sahne olmuştur. 1940’larda Halk Evi’nin kendi oyuncuları dünya klasiklerinden tiyatro oyunları oynamıştır. Bergama’nın eski müze müdürü Haluk Elbe’nin Kermese de yakışan bir sözü vardır, der ki; “Kermes Bergama’nın güneşidir. Tıpkı güneş gibi sıcak, güneş gibi aydınlatıcıdır.” Bence de Bergama Kermesi için güzel bir tanımlamadır.

Kermesle ilgili bir kitabınız var, güncellemeyi düşünüyor musunuz?

Festivalin tarihi ile ilgili 75. yılda bir kitap bastık. 6 yıl önce bu kitabı hazırladık. Belki 80.ve 81. yılı da ekleyerek güncellemek gerekebilir. Bu kitapta kermesin ilk başlangıcı, nasıl doğdu, yıl yıl yapılan etkinlikler bu kitapta yer almakta. Türkiye’de belki de bir festivalin tarihi ile ilgili basılmış tek yayın diyebiliriz.

Kermes sözcüğü Orta Asya kökenli bir kelimedir. Eğlence, bayram, panayır, keramet, bağ bozumu, şıra şenliği, düğün şöleni, ulusal düğün ve dernek, oyun, gösteri gibi anlamlara gelmektedir. Fransızcada da kermes, fuar, panayır, kasaba eğlencesi anlamına gelmektedir.

Kermesin içeriği nedir?

Kentin eğitimli entelektüel insanları, Bergama’nın en eğitimli gençleri kermeste oyunlarda oyuncu olarak görev alıyor. Kermesin tiyatro oyunlarında oyuncu olarak görev alanlardan sonra Bergama’ya belediye başkanlığı yapanlar da var. Örneğin, İhsan Dirim, Ahmet Süter gibi.

Son yılarda yine kermeste, mutlaka biz kermesin ve Bergama’nın geleneksel, kültürel renkleri olan Bergama halıları dokumalarından tutunda, burada üretilen yöresel ürünlerin tanıtımının yapılması, pazarlanması, yine bu bölgenin oyunlarının sahnelenmesi gibi etkinlikler olur. Onun dışında mutlaka Türk tiyatrosunun önemli isimleri Asklepion’da çıkar. Klasik müzik etkinlikleri, edebiyatçılar, paneller, söyleşiler, önemli müzisyenler, imza günleri olur. Ayrıca bizim yurt dışından kardeş kentlerimizden çağrılı olan folklor ekipleriyle beraber uluslararası niteliği olan bir etkinlik olarak hala devam etmektedir. Bu yılda 17-21 Mayıs tarihleri arasında düzenlenecek. Meydanda ve Asklepion antik tiyatroda, eş zamanlı etkinliklerle yapılacak.

Belediyeniz bu kermesle birçok önemli iş yapmış oluyor değil mi?

Bergama Kermesi belediyeye bir kültür ve disiplin de getirmiş. Böyle ciddi bir organizasyonu yapmak birincisi belediyenin organizasyon yeteneğini geliştirmiş. Bir de belediye olarak bizim, yaptığımız etkinliklerin birçoğunu bir kere yapıp bırakmak gibi bir geleneğimiz yok. 41 yıldan beri psikoterapi kongresi düzenleniyor Bergama’da. Belediye olarak bu kongrenin de destekçisiyiz. Belediye desteği olmadan açıkçası bu tür etkinliklerin sürdürülebilir olması pek mümkün değil. 23 Nisan Çocuk Şenliğini 22 yıldır uluslararası düzeyde yapıyoruz. Yurt dışından çocuklar, misafirlerimiz geliyor. Basketbol turnuvaları, foto maraton, gazetecilik yarışması, uzun yıllardır sürdüre geldiğimiz sürekliliği olan etkinlikler.

Bergama halkı ile Bergama Kültür Merkezi’nin arası nasıl?

Bergama halkı, Bergama Kültür Merkezini hiç yadırgamadı. Biz Berkm’nin kapılarını açar açmaz, bütün programlar ciddi sayıda seyirciye ulaştı. Bu durum buraya kermesin kazandırmış olduğu ciddi bir kültürdür. İnsanlar aylar öncesinden programı sormaya başlar. Liselerdeki gençlerimiz müzik grupları kurdukları zaman kermeste sahne almak istiyor. Ana sahnede çıkmasalar bile, diğer küçük sahnelerde onlar da sahne alıyorlar. Dolayısıyla gençleri de bu işe yönlendiren bir havası var. Köylerden akın akın insanlar gelir.

Resim, fotoğraf, takı, el işi sergileri talebi her sene gelir. Hem İzmir’den hem de çevre illerden. Ancak görüyoruz ki, biz şimdiye kadar kermesi tanıtma konusunda çok başarılı olamamışız.

Kermesin logosu nasıl oluştu?

Biz bu kermesin logosunu 75. yılda tasarlatmıştık. Bergama isminin üzerinde iki tane kanatçık var. Bu kanatlar şehrin mitolojik dönemdeki koruyucu tanrısı olan, olduğuna inanılan ve birçok tarihi eserde figürü olan Nike’nin kanatlarıdır. Kanatlardan bir tanesi beyazdır, diğeri renklidir. Renkler eğlenceyi, şenliği, festivali anlatır. Artık tüm kermeslerde bu logoyu kullanmaktayız. Bu şekilde festivalin kendine özgü bir logosu oluşmuş oldu 75. yıldan itibaren.

75 yıldır aralıksız düzenlenen; Türkiye’nin ilk yerel festivali: BERGAMA KERMESİ

Bergama Kermesi, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk festivallerinden birisidir. 22 Mayıs 1937 günü,  Bergama’da “Kermes Etkinlikleri” başlamıştır. Cumhuriyetimizin kurucucu, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 13 Nisan 1934 günü Bergama’yı ziyaret etmiş ve Bergama’nın iki bin yıllık tarihi kalıntılarından etkilendiğini çevresindekilere söylemiş. Yanında bulunan yetkililerden, Bergama’da bir müze kurmalarını ve kazılarda çıkan antik eserleri burada sergilemelerini istemiş. Bergama’nın tanıtılması için de bir Kermes düzenlenmesi yönünde tavsiyelerde bulunmuş. Kurtarıcısından bu önerileri alan Bergamalılar ve o dönemin İzmir’deki yöneticileri Müze kurulmasının ve Kermes düzenlenmesinin hazırlıklarına başlamışlar. Böylece, 1936 yılında Cumhuriyetimizin ilk Arkeolojik Kazı Müzesi Bergama’da açılmış ve 1937 yılında da Bergama Kermesi düzenlenmeye başlanmıştır.

Bergama Kermesi, 80 yıldır aralıksız olarak, her yıl düzenleniyor. Ekonomik bunalım yıllarında, İkinci Dünya Savaşında ve ihtilal dönemlerinde hiç ara verilmeden düzenlenen, Türkiye’nin en uzun soluklu festivali olma özelliğine de sahiptir. Bergamalılar Kermes’i, Atatürk’ün kendilerine mirası olarak kabul etmekteler ve hep yaşatmaya kararlılar.

Tarih turizmi açısından Türkiye’nin en gözde ilçelerinden olan Bergama; tarihi ve kültürel birikimiyle, ülkemizin önemli yerleşim merkezlerinden birisidir. Yaklaşık üç bin yıllık geçmişiyle, insanlığın yaşamından önemli izleri üzerinde taşımaktadır. Tarih öncesi Arkaik dönemden; Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait çok sayıda antik yapı, günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir. Bu özellikleriyle Bergama, bir açık hava müzesi gibidir ve bölgemiz turizminin çekim merkezlerinden birisidir. Bergama, her yıl yüzbinlerce yerli ve yabancı ziyaretçisini ağırlıyor.

Bergama’nın bu tarihsel birikimiyle, 80 yıllık Kermesi örtüşmektedir. Bir kültür-sanat festivali olan, Bergama Kermesi’nde; tiyatro gösterimleri, konserler, söyleşiler, paneller, konferanslar, halk dansları gösterileri, sportif yarışmalar ve şiir dinletileri yer almaktadır.

Özellikle, konser ve tiyatrolar Kermes Festivalimizin en ses getiren etkinliklerini oluşturuyor. Çünkü; konserlerimiz ikibinbeşyüz yıllık Roma Dönemi yapısı olan, Asklepion Antik Tiyatro’da yapılmaktadır. Müzik telkini ile tedavilerin yapıldığı ve Sağlık Tanrısı Asklepios adına kurulan ilk sağlık yurtlarından Asklepion, bugün hem ziyaretçilerini ağırlıyor, hem de Kermes Festivalimizdeki kültür-sanat etkinliklerine ev sahipliği yapıyor.

İZ DERGİ'YE İZMİR'DEN YA DA ŞEHİR DIŞINDAN NASIL ABONE OLUNUR? TIKLAYIN

SUNU YAZISI İÇİN TIKLAYIN

 

Editör: Haber Merkezi